سیستم نگهداری و تعمیرات بهبود

دوره 22شمارهء 1و2 (پاییز و زمستان1385) صفحه:181-201

راه‌اندازی شبکه‌های کتابخانه‌ای با ویژگی‌های چینی: گسترش اشتراک منابع اطلاعاتی در سطح جامعه

گوئو رومای
مترجم: 1) سلمان نظری

1) کارشناس ارشد علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه رازی

چکیده: شبکه‌کردن کتابخانه‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین اجزای تسهیلات پایه در کشور، از نظر زمینه‌سازی برای مشارکت در دسترسی به اطلاعات، نقش اساسی ایفا می‌کند. اگرچه روش‌های سنتی نمایه‌سازی یا دسترسی به متون همچنان به حیات و توسعه خود ادامه خواهند داد، اما به زودی شبکه‌کردن کتابخانه‌ها به مدل و جهت‌گیری جدیدی در توسعه کتابخانه تبدیل خواهد شد. نویسنده، با بحث درباره وضعیت کنونی اشتراک اطلاعات در کتابخانه‌های چینی، به تحلیل عوامل مؤثر بر اشتراک اطلاعات پرداخته است و پیشنهاد می‌کند که با به هم پیوستن اطلاعات پراکنده و نامنسجم و فراهم آوردن مخزنی باز و مشترک از منابع اطلاعاتی که سبب ترویج اشتراک منابع در جامعه می‌شود، در هر منطقه، یک مرکز شبکه‌سازی تعاونی برای کتابخانه‌های منطقه‌ای تأسیس گردد.

1. شبکه‌سازی کتابخانه‌ها، سمت و سوی گریزناپذیر

1-1. وضعیت کنونی جهانی در توسعه کتابخانه‌های دیجیتالی
با توسعه سریع علم و فناوری، هم اکنون جهان به عصر اطلاعات گام می‌نهد. فناوری دیجیتالی و چندرسانه‌ای، حول محور اینترنت، رایانه و مخابرات، جهانی کاملاً تازه را به کاربران عرضه می‌کنند. ساخت بزرگراه اطلاعاتی، روش‌های تولید در جامعه، و راه‌های مطالعه و زندگی را دگرگون خواهد ساخت و موجب تغییرات سریع در تقریباً همه شغل‌ها و حرفه‌ها خواهد شد و چه‌بسا منجر به انقلاب اینترنتی گردد. مردم اکنون به ‌این درک و دریافت رسیده‌اند که کتابخانه به عنوان یکی از مهم‌ترین اجزای تسهیلات پایه در کشور، باید به یک سامانه اطلاع‌رسانی که به سمت شبکه‌سازی و فرایندهای الکترونیکی توسعه می‌یابد مجهز باشد و بنابراین نیازمند توسعه از نظر زمان و مکان و گستره و عمق خدمات اطلاع‌رسانی است.
در حال حاضر، توسعه‌یافته‌ترین کشورها کتابخانه‌های دیجیتالی و شبکه‌های کتابخانه‌ای در اندازه‌های مختلف ایجاد کرده‌اند؛ مثل (Pan and Zhou 2002):
1. برنامه تحقیقاتی دانشگاه‌های امریکا: اقدام به کتابخانه دیجیتالی توسط NSf، DARPA،NASN در سال 1993؛
2. کتابخانه دیجیتالی کتابخانه کنگره امریکا؛
3. پروژه دیجیتالی‌کردن کتابخانه بریتانیا؛
4. پروژه کتابخانه کنگره ژاپن- شاخه کانسای؛
5. کتابخانه دانشگاه آکسفورد انگلستان که شبکه ارتباطی آن تقریباً 50 کتابخانه وابسته را دربرمی‌گیرد.
این نمونه‌ها بیانگر آن است که گرایش به فراهم آوردن اطلاعات از طریق رقومی‌کردن، در سرتاسر جهان در حا ل گسترش است. نوع بشر در حال گام نهادن در یک انقلاب اطلاعاتی است. کتابخانه‌های سنتی در حال اصلاح مدل‌های قدیمی خدمات‌دهی ‌خود می‌باشند تا بتوانند پاسخگوی وضعیت کنونی اطلاع‌رسانی در جهان باشند.

1-2. توسعه کتابخانه‌های دیجیتالی در چین
مدل کنونی مشارکت در ایجاد و تسهیم[2] منابع انتشاراتی. از سال 1994، یعنی زمانی که چین به صورت رسمی‌استفاده از اینترنت را آغاز کرد، مشارکت اطلاعاتی کتابخانه‌های آن وارد عرصه تاریخی جدیدی شد. برقراری اشتراک منابع اطلاعاتی آغاز گردید و زمینه‌های گوناگونی یافت.
عموماً چهار شکل برای اشتراک منابع اطلاعاتی وجود دارد: اشتراک منابع بین سیستمی‌ منطقه‌ای (ریکس)[3] ، اشتراک منابع بین سیستمی‌ کشوری (نیکس)[4] ، اشتراک منابع سیستمی‌ منطقه‌ای بین مناطق (ریکس‌بی‌آر)[5] و اشتراک منابع کشوری (ان‌سی‌اس)[6]. براساس بررسی‌های به‌عمل‌آمده از 103 کتابخانه بزرگ و متوسط، حدود
51% آن‌ها به فعالیت‌هایی در رابطه با اشتراک منابع اطلاعاتی اشتغال دارند. در این دسته از کتابخانه‌ها، 48% در «ریکس‌»، 28% در «ریکس‌بی‌آر»، و بقیه به طرق دیگر مشارکت دارند (Gao and Liu 2001).گسترش مشارکت در منابع اینترنتی در کشور چین
. در حال حاضر، چندین پروژه اشتراک منابع اطلاعاتی در کشور چین آغاز شده است. مثلاً مرحله اول پروژه «سرنت» (شبکه آموزش و پژوهش چین)[7] در نیمه دوم سال 1995 راه‌اندازی شد. این پروژه یکی از مؤثرترین و جامع‌ترین شبکه‌های رایانه‌ای نیز هست. از دیگر شبکه‌های رایانه‌ای که در همین زمان ساخته شدند می‌توان به: «گلدن بریج»[8] ، «گلدن کارد»[9] و «گلدن گیت»[10] اشاره کرد. «سرنت» شامل مراکز اینترنتی سراسر کشور، مراکز اینترنتی محلی و مراکز اینترنت در سطح دانشگاه‌ها است و از طریق آن‌ها نیز قابل دسترسی است. «سرنت» هم اکنون مناطق شمال غربی، جنوب غربی، مرکزی، جنوبی و شرقی چین و همچنین پکن و تیانجین را شامل می‌شود و بیش از 200 پردیس دانشگاهی را زیر پوشش شبکه قرار داده است.
خدماتی که «سرنت» ارائه می‌دهد عبارت‌اند از: 1) پست الکترونیکی؛ 2) خدمات جست‌وجوی کتاب و اطلاعات؛ 3) گروه‌های خبری؛ 4) خدمات جست‌وجوی منابع؛ 5) انتقال فایل؛ 6) اتصال راه دور و محاسبه‌های علمی؛ 7) محیط تجربی برای آموزش از راه دور با کمک رایانه؛ 8) محیط تجربی برای ارتباطات راه دور چندرسانه‌ای و همکاری رایانه‌ای؛ 9) خدمات فهرست‌نویسی رایانه‌ای؛ و 10) سامانه‌های اطلاعاتی مدیریت آموزشی (Song 2001). کاربر تنها باید از یک پایانه ‌اینترنتی استفاده کند تا قادر به دسترسی و بازیابی همه نوع اطلاعات در زمان اندک، هم از منابع چینی و هم از منابع بین‌المللی باشد.
به علاوه، «پروژه اشتراک منابع اطلاعاتی فرهنگی در کشور»[11] که توسط وزارت فرهنگ ملی و وزارت دارایی ملی در آوریل سال 2002 آغاز شد، منابع متنی را با فناوری‌های نوین اطلاعاتی، پردازش و سازماندهی می‌کند و آن‌ها را از طریق اینترنت در دسترس همگان قرار می‌دهد (Government of China 2002).

1-3. فاصله چین و دیگر کشورها
توسعه اشتراک منابع متنی یکی از مهم‌ترین خدمات اساسی است که کتابخانه‌های نوین، بویژه کتابخانه‌های پژوهشی برای خوانندگان فراهم می‌آورند. در کشورهای دیگر این مسئله رایج است؛ اما کتابخانه‌های چین از این نظر با دیگر کشورها فاصله دارند. باید گفت که از این نظر ما همچنان در مرحله تحقیق و توسعه مانده‌ایم و کتابخانه‌های دانشگاه‌ها نیز از این امر مستثنی نیستند.
تفاوت در سرمایه‌گذاری و پشتیبانی‌های فناورانه. سرمایه‌گذاری‌ در ساخت کتابخانه دیجیتالی بسیار زیاد است. مثلاً سرمایه‌گذاری ایالات متحده آمریکا به منظور دیجیتالی کردن کتابخانه‌ها در فاصله سال‌های 1994 تا 2000 رقمی ‌معادل 364 میلیون دلار بوده است. در این میان، برنامه «امریکن‌ مموریز»[12] به تنهایی مبلغ 60 میلیون دلار را به خود اختصاص داده است (Zhang 1998). به سادگی می‌توان دریافت که عامل اصلی در نتایج تحقیق و توسعه کتابخانه‌های دیجیتالی در دیگر کشورها، میزان سرمایه‌گذاری آنان در این بخش بوده. سرمایه‌گذاری چین در ساخت شبکه کتابخانه‌ای بسیار پایین است. در حال حاضر، با نگاهی به وضعیت این کشور می‌بینیم که بخش عمده‌ای از کتابخانه‌های کوچک و متوسط، تقریباً هیچ گونه سرمایه‌گذاری در این بخش نداشته‌اند. کمبود بودجه تا جایی بر توسعه شبکه کتابخانه‌ای چین تأثیر داشته که می‌توان آن را یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در توسعه کتابخانه دیجیتالی دانست. برای کشور چین، سرمایه‌گذاری عظیمی که به منظور ساخت کتابخانه‌های دیجیتالی مورد نیاز است، مانع بزرگی به حساب می‌آید. تنها معدودی از کتابخانه‌های چین توانسته‌اند حمایت‌های مالی بیش‌تری را نسبت به کتابخانه‌های کوچک و متوسط جذب کنند، و به دلیل شیوه‌های نادرست سرمایه‌گذاری، هنوز فاصله زیادی بین چین و دیگر کشورها در این زمینه وجود دارد.
تفاوت در میزان همکاری. ساخت کتابخانه دیجیتالی پروژه یک سامانه جامع است که به همکاری متخصصان رایانه، مهندسین مخابرات، کتابداران، و دیگران نیازمند است. با در نظر گرفتن «برنامه عملیاتی کتابخانه دیجیتالی» (دی‌لیپ)[13] در ایالات متحده به عنوان یک نمونه، اصل اساسی تأکید بر پژوهش جمعی است. رویکردهای معمول راهبردی که توسط هماهنگ‌کننده برنامه «دی‌لیپ» مدون شده‌اند عبارت‌اند از تأکید بر نقش محقق در فرایند توسعه، برقراری مشارکت جمعی بین ایجادکنندگان تجاری و کاربر، و توجه به ‌این‌گونه روابط به مثابه کلید موفقیت.
در مقایسه با دیگر کشورها، آنچه که در فرایند تحقیق و ساخت کتابخانه دیجیتالی در چین بیش‌تر مورد نیاز است، موضوع همکاری است. دیگر کشورها برنامه‌های جامعی تهیه کرده‌اند، مسئولیت‌های مشارکت‌کنندگان را تعیین کرده‌اند و واسپارشگاه‌[14] های ویژه‌ای را به عنوان سردمدار ساخت کتابخانه‌های دیجیتالی ایجاد کرده‌اند، در حالی که در کشور چین هنوز اهمیت همکاری به خوبی درک نشده است.
به دنبال توسعه سریع و گسترش شبکه‌های وسیع، برخی کتابخانه‌ها مشتاق‌اند از تجهیزات و فناوری نوین بهره‌مند شوند و سرعت دیجیتالی‌کردن منابع خود را افزایش دهند. با این حال، همکاری با دیگر سازمان ها را به تعویق انداخته‌اند. اساساً هر مؤسسه کارها را به شیوه خاص خود انجام می‌دهد و به ساخت فهرست‌ها و بانک‌های اطلاعاتی خاص خود، بدون توجه به قابلیت عملیات متقابل آن یا تطابق آن با سلیقه کاربران اقدام کرده است. به همین دلیل کارهای بسیاری در دست انجام است که نتایج محدودی به دنبال داشته است؛ یعنی اشتراک منابع واقعی وجود ندارد، و بسیاری از کارها باید دوباره انجام شود. در ایالات متحده، شبکه‌های کتابخانه‌ای نباید به استفاده داخلی در فقط یک سامانه محدود باشند؛ بلکه یک کتابخانه می‌تواند به طور همزمان عضو شبکه‌های سامانه‌ای ‌منطقه‌ای، عمومی، ‌و صنعتی باشد. در چین، اکثر شبکه‌های کتابخانه‌ای تنها به یک سامانه تعلق دارند. سامانه‌های عمومی‌ و دانشگاهی کاملاً از یکدیگر جدا هستند، در حالی که شبکه‌های منطقه‌ای که قادرند کتابخانه‌های عمومی، دانشگاهی و تخصصی را به هم مرتبط کنند بسیار کم‌اند. مسائلی از این قبیل که همکاری مؤثر را محدود می‌سازند، بر اشتراک منابع کتابخانه‌ای، برتری جغرافیایی، رضایت خواننده و موارد بسیار دیگر، تأثیر منفی دارد و در نتیجه موجب عدم تحقق یک کتابخانه دیجیتالی شده است.
تفاوت در توانایی تضمین دسترسی به منابع متنی. کتابخانه کنگره آمریکا مجموعه کتاب‌های خود را بخشی از منابع ملی و راهبردی کشور خود قلمداد می‌کند و تلاش خود را در جهت جمع‌آوری مجموعه‌ای از متون در سطح ملی و توسعه در تمام زمینه‌ها معطوف ساخته است، و همین امر عامل ایجاد مجموعه‌ای غنی شده است. در بریتانیا، «مرکز تأمین متون» به تنهایی چیزی در حدود 50000 عنوان ادواری را جمع‌آوری می‌کند که ‌این امر 95% نیازهای اطلاعاتی خوانندگان را برآورده می‌کند. ژاپن با وجود کمبود بودجه برای کتابخانه‌ها و رکود اقتصادی 10 ساله، نهایت سعی خود را می‌کند تا مجلات آکادمیک کشورهای دیگر را جمع‌آوری ‌نماید و از این راه پاسخگوی نیازهای اطلاعاتی اولیه مردم کشورش باشد.
مشکل چشمگیر در کتابخانه‌های چین کمبود جدی منابع مالی سرمایه‌ای است. سرمایه‌گذاری ملی در کتابخانه‌ها هر سال افزایش یافته و از 60 میلیون «آرام‌بی»[15] در 1980 (با افزایش میانگین سالانه 20%) به 740 میلیون «آرام‌بی» در 1995 رسیده است. با این حال، این افزایش به هیچ وجه نتوانسته افزایش قیمت مواد منتشرشده را پوشش دهد (Zeng 2002). در نتیجه، توانایی چین در جهت تأمین دسترسی همه‌جانبه به متون و منابع اطلاعاتی بسیار ناکافی است. در سال 1998، چین تنها 26000 عنوان مجلات خارجی تهیه کرد که از این تعداد فقط 6000 عنوان آن (برابر با یک سوم تعداد عناوین کتابخانه کنگره ملی ژاپن) به کتابخانه ملی چین تعلق گرفت، و کتابخانه‌های دانشگاهی تنها 8000 عنوان (کم‌تر از نصف تعداد عناوین کتابخانه‌های دانشگاه‌های ژاپن) را به خود اختصاص دادند (Zeng 2002). در میان کتابخانه‌های دانشگاهی چین، کتابخانه دانشگاه پکینگ[16] بیش‌ترین تعداد اشتراک را دارد و این در حالی است که ‌این کتابخانه تنها 2932 عنوان ]مجله[ دارد، و با افزودن ادواری‌های چینی به آن، باز هم تعداد این عناوین از 10000 عنوان بیش‌تر نخواهد شد. از سوی دیگر، دانشگاه‌های هاروارد و کالیفرنیا هر یک بین 90.000 تا 100.000 عنوان ادواری دارند (Xu 2001). در مقایسه با استاندارد آمریکایی، قطعاً توانایی چین در تأمین متون و منابع اطلاعاتی خارجی‌زبان، چندان زیاد نیست.
با در نظر گرفتن این داده‌ها، و با وضعیت موجود متون و منابع اطلاعاتی که در اختیار داریم، چگونه می‌توانیم مطمئن باشیم که نیاز چین به منابع اطلاعاتی در زمینه‌های علم و فناوری، اقتصاد، امور نظامی، آموزش، و دیگر زمینه‌ها تأمین گردد؟ چگونه می‌توان اطمینان داشت که چین توانایی ارتقای خلاقیت و نوآوری خود در علم‌، فناوری و دیگر زمینه‌ها را دارد؟ تنها از طریق ایجاد یک سامانه ملی برای تأمین متون و منابع اطلاعاتی می‌توانیم پاسخگوی نیازهای وسیع خود باشیم. اگر چنین سامانه فراگیری را ایجاد کنیم، کارآمدترین راهکار، تأسیس بنیان مالی نظام‌مند و دولتی برای اشتراک متون و منابع اطلاعاتی است.به علاوه، گردش منابع متنی در چین در حال نزول است. در کتابخانه‌های دانشگاهی معمولی، میزان گردش منابع کم‌تر از 30% می‌باشد، بنابراین چیزی حدود 70% تمام منابع خارج از گردش هستند. این به آن معنا است که برخی منابع ممکن است چندین بار مورد استفاده قرار گیرند، در حالی که منابع دیگر یا به ندرت استفاده شده‌اند یا اصولاً مورد استفاده قرار نگرفته‌اند. در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته‌ای مثل انگلستان و آمریکا، هنوز فاصله زیادی در این زمینه وجود دارد: نرخ گردش مواد در بریتانیا و ایالات متحده معمولاً افزون بر 200% است (Liang 1997). بنابراین، در بخش گردش مواد و ایجاد طیف گسترده‌ای از منابع موجود، کشور چین به صورت قابل ملاحظه‌ای از کشورهای توسعه‌یافته عقب‌تر است.
فاصله در آموزش حرفه‌مندان کتابخانه. در زمینه کتابداری، چین با کمبود قابل توجهی از افراد حرفه‌ای، بویژه حرفه‌مندان فناوری نوین اطلاعات در این بخش روبرو است. در حال حاضر، مدیران و متخصصین کتابداری عمدتاً گرایش‌های علوم انسانی دارند و از دانش روز در این زمینه بی‌بهره‌اند. از دانش پایه درباره اینترنت بی‌بهره‌اند و در این زمینه مهارت‌های ضعیفی دارند. 42 % کارکنان سامانه‌های کتابخانه‌های عمومی‌ چین دارای دست‌کم یک مدرک مرتبط با رشته کاری خود هستند. این میزان در فرهنگستان ‌علوم اجتماعی چین 9/48%، برای سامانه‌های کتابخانه‌ای دانشگاهی 60% و برای کتابخانه‌های آموزشگاهی نظامی‌7/3% است (Wu and Wang 2002). از این تعداد تنها 3% افراد قادر به انجام امور رایانه‌ای هستند. کیفیت اندک کارکنان بر تلاش کتابخانه‌ها در به‌کارگیری گسترده فناوری نوین اطلاعات تأثیر جدی دارد و بزرگ‌ترین مانع در راه ایجاد کتابخانه‌های دیجیتالی است.

2. چگونگی ایجاد کتابخانه‌های اینترنتی با ویژگی‌های چینی
در فضای جدید اطلاعاتی، چه مدلی را باید به کار ببریم تا امکان اشتراک منابع اطلاعاتی و متنی را برای کتابخانه‌ها فراهم آوریم؟ براساس آموخته‌های ما از تجربه عملی در این زمینه، معتقدم در برقراری اشتراک متون و منابع اطلاعاتی باید یک مدل «راه‌اندازی مشترک در ابعاد کوچک و تبادل در ابعاد بزرگ» را مورد استفاده قرار دهیم. این الگو دو صورت دارد؛ یکی راه‌اندازی مشترک نظام‌مند و تبادل کشوری، و دیگر راه‌اندازی مشترک منطقه‌ای و تبادل کشوری. این بدان معنا است که در مرحله کنونی برقراری اشتراک متون و منابع اطلاعاتی، باید مدلی متشکل از تبادل منابع بین سیستمی‌در سطح ملی با تبادل منابع بین سیستمی ‌منطقه‌ای داشته باشیم. این مدل «اشتراک منابع بین سیستمی‌ در سطح ملی» تلاش دو چندانی را در برقراری تبادل بین سیستمی‌ متون و منابع اطلاعاتی در سطح ملی به طور مجزا (مثلاً شامل مدیریت متون و منابع اطلاعاتی، دسترسی به متون و منابع اطلاعاتی، ذخیره و بازیابی اطلاعات فهرست‌ها، گردش متون و منابع اطلاعاتی، و سامانه‌های انتقا ل متون و منابع اطلاعاتی) برای هر یک از سه سامانه اصلی کتابخانه‌ای: عمومی، دانشگاهی (شامل فرهنگستان‌های علوم اجتماعی) و مؤسسه‌های علمی‌ پژوهشی (شامل فرهنگستان‌های علوم و وزارت فناوری و نهادهای تابعه آن) می‌طلبد. این مدل «اشتراک منابع بین سیستمی منطقه‌ای» به برقراری شبکه‌های بین سیستمی‌ اشتراک متون و منابع اطلاعاتی در سطح استانی اشاره دارد.
ایجاد شبکه‌های تبادلی بین سیستمی ‌در سطح کشور به منظور بالا بردن توانایی عمومی کشور در تأمین دسترسی به متون و منابع اطلاعاتی انجام می‌گیرد. ایجاد شبکه‌های تبادلی بین سیستمی‌ منطقه‌ای به منظور بالا بردن توانایی منطقه‌ای در تأمین دسترسی به متون و منابع اطلاعاتی است. شبکه‌های تبادل بین سیستمی ‌در سطح کشور باید کتابخانه هسته سامانه خود (یعنی کتابخانه پایه در یک حوزه موضوعی خاص) را به عنوان کانون شبکه‌های خود انتخاب کند و ماهیت این شبکه‌های تبادلی باید شبیه به ماهیت کتابخانه اصلی باشد. مثلاً کتابخانه فرهنگستان علوم چین باید برای سامانه مؤسسه‌های علمی‌- پژوهشی، کتابخانه هسته باشد؛ زیرا ‌این فرهنگستان یک مؤسسه تحقیقاتی عالی‌رتبه چین در زمینه علوم و فناوری به حساب می‌آید. به عنوان مثالی دیگر، کتابخانه ملی چین یک کتابخانه پژوهشی جامع، مخزن ملی انتشارات داخلی، مرکز کتاب‌شناسی ملی، مرکز ملی شبکه‌های اطلاع‌رسانی کتابخانه‌ای، و مرکز تحقیق و توسعه کتابخانه‌ها به حساب می‌آید. بنابراین تقریباً شکی نیست که به مرکز شبکه کتابخانه‌های عمومی‌ چین تبدیل شود. شبکه‌های تبادل بین سیستمی‌منطقه‌ای، باید با تمام شبکه‌های کتابخانه‌ای در منطقه
خود مشارکت داشته باشند و ویژگی‌های شبکه‌های کتابخانه‌ای آکادمیک و عمومی‌ را با هم ادغام کنند.
در حال حاضر، ساختار لازم برای برقراری تبادل متون و منابع اطلاعاتی در میان سه سامانه اصلی کشور ما ایجاد شده است. به محض گسترش تبادل بین‌ سیستمی متون و منابع اطلاعاتی در سطح کشور، باید در صورت امکان، با استفاده از این موفقیت، تبادل متون و منابع اطلاعاتی در میان سه سامانه شبکه‌ای اصلی در سطح کشور را سر لوحه کار خود قرار دهیم. حتی اگر در آینده نتوانیم این سه سامانه اصلی را به یکدیگر بپیوندیم؛ اما توانسته‌ایم مدلی برای تبادل بین سیستمی کشوری ‌در سطح کلان، و همچنین مدلی برای تبادل بین سیستمی‌ منطقه‌ای به وجود آوریم؛ و این‌ها شرایط لازم اولیه ملی و محلی را در تأمین متون و منابع اطلاعاتی فراهم خواهد کرد (Gao 2002).

2-1. تحقق‌پذیری
زمینه آن تا حدودی موجود است. از سال 1978 تا 1998، اگر چه چین فعالیت‌های تبادل بین ‌سیستمی متون و منابع اطلاعاتی را در سطح کشوری توسعه نداد، با این حال توسعه تبادل بین سیستمی متون و منابع اطلاعاتی ‌به صورت پراکنده، هرگز کاملاً متوقف نشد. بنابراین تا حد معینی تجربه در این رابطه به دست آمده است. از سال 1998 تاکنون سامانه‌‌های کتابخانه‌‌ای عمومی ‌و پژوهشی به سردمداری کتابخانه‌های دانشگاهی فعالیت‌های خود را در توسعه تبادل بین سیستمی متون و منابع اطلاعاتی براساس یک محیط شبکه‌ای آغاز کرده‌اند. فعالیت‌های سامانه‌های دانشگاهی و پژوهشی توجه خود را بر گردآوری تعاونی منابع اطلاعاتی خارجی‌زبان، بانک‌های اطلاعاتی تخصصی، فهرست‌های مشترک و امانت بین کتابخانه‌ای، و خدمات کپی‌برداری متمرکز کرده‌اند. در این میان سامانه کتابخانه‌های عمومی، فعالیت‌های خود را متوجه ساخت کتابخانه‌های دیجیتالی کرده‌اند. در حال حاضر، یک الگوی سه جانبه تبادل متون و منابع اطلاعاتی بین سامانه‌‌های دانشگاهی، پژوهشی و عمومی‌شکل گرفته است، و تبادل در هر سامانه نیز با حمایت‌های قدرتمند دولت همراه بوده است.
در اواسط دهه 90، چین در مورد وضعیت توسعه کتابخانه دیجیتالی بین‌المللی دست به تحقیقات گسترده‌ای زد. از سال 1996 تاکنون، کتابخانه ملی چندین برنامه تحقیقاتی را در رابطه با کتابخانه‌های دیجیتالی انجام داده است. در جولای 1997، دولت مرکزی «برنامه آزمایشی کتابخانه دیجیتالی چین» را به منظور انجام آن تا دسامبر سال 1999، تصویب کرد. از دسامبر 1998 تا مارس 1999، کتابخانه ملی اقدام به گردآوردن امکانات و کارکنان نمود تا نمودی از یک سامانه کتابخانه دیجیتالی کاملاً توسعه‌یافته را به نمایش بگذارد. در فوریه 1999 شبکه کتابخانه ملی با وسعت 1000 مگابایت شروع به کار کرد و این خود گامی ‌اساسی در راه دیجیتالی‌کردن آن مؤسسه به شمار می‌آید. در پنجم مه سال2000، اولین همایش مشترک در خصوص پروژه کتابخانه دیجیتالی چین، که وزارت فرهنگ پیشگام سازماندهی آن بود در کتابخانه ملی برگزار شد. این همایش بیانگر به اتمام رسیدن چندین سال آماده‌سازی پروژه کتابخانه دیجیتالی چین و آغاز مرحله‌ای تازه و علمی در عملیات برنامه‌ریزی‌شده آن بود. در چهارم سپتامبر سال 2001، پروژه کتابخانه دیجیتالی چین چهارمین همایش کمیته مشاوره تخصصی را برگزار کرد که مهم‌تر از همه، «اولین برنامه اجرایی پنج‌ساله اول برای پروژه کتابخانه دیجیتالی چین» را پس از بحث و بررسی به تصویب رسانید.
در چند سال گذشته، طرح کتابخانه ملی دیجیتالی چین پیشرفت بسیار خوبی داشته است. در حال حاضر، پایگاه‌های اینترنتی زیر فعال هستند: کتابخانه دیجیتالی سوپراستار[17] ،کتابخانه دیجیتالی شانگهای، و کتابخانه دیجیتالی چین. کتابخانه دیجیتالی سوپراستار اولین کتابخانه دیجیتالی چین است که در ژانویه سال 2000 فعالیت خود را شروع کرد. این کتابخانه بخش‌هایی را برای ادبیات، تاریخ، حقوق، امور نظامی، اقتصاد، علوم پایه، پزشکی، مهندسی، معماری، حمل و نقل، علوم رایانه، حفاظت محیط زیست و ده‌ها حوزه دیگر ایجاد کرده است و در حال حاضر دارای بیش از 100.000 عنوان می‌باشد. کتابخانه دیجیتالی شانگهای مجموعه متون خود را براساس نیاز خوانندگان و ویژگی‌های خاص نوع مدارک، در 9 مقوله گسترده سازماندهی کرده است که عبارت‌اند از کتاب‌های قدیمی، کتاب‌های دوره جمهوری، متون محلی، گزارش‌های فنی، ادواری‌های چینی و خارجی، مواد صوتی- تصویری، و عکس‌های تاریخی. پایگاه ‌اینترنتی کتابخانه دیجیتالی چین در ژوئن 2000 فعالیت خود را آغاز کرد و هم‌اکنون «کتابخانه درونخطی چینی‌زبان»، «کتابخانه درونخطی کتب قدیمی» و «کتابخانه درونخطی کتب خارجی» را مشتمل بر عناوین «آداب و رسوم چینی»، «گردشگری فرهنگی»، «قصر هنر»، «مصنوعات فرهنگی چین»، «پنجره‌ای به علم»، «نگاهی به اقتصاد» و ... فعال کرده است (Pan and Zhou 2002).
سهولت در همکاری. از آنجا که تبادل بین سیستمی متون و منابع اطلاعاتی ‌می‌تواند باعث شکل‌گیری همکاری اثربخش شود، پیاده‌سازی یک مدل کشوری تبادل بین سیستمی متون و منابع اطلاعاتی ‌می‌تواند به صورت مؤثری پدیده حشو ناخواسته در ساخت متون و منابع اطلاعاتی را کاهش دهد، و به افزایش کلی توانایی کشور در تأمین متون و منابع اطلاعاتی، پیشینگی پتانسیل تبادل متون و منابع اطلاعاتی خواهد انجامید. در حالی که‌ این نوع از مدل تبادل متون و منابع اطلاعاتی، واقعاً یک سامانه ملی یکپارچه را به ارمغان نیاورده است، و با این‌که ]منابع[ حشو و زائد همچنان با این مدل وجود خواهد داشت، اما می‌تواند تبادل بین‌ سیستمی متون و منابع اطلاعاتی را به شکلی ‌واقعی به همراه داشته باشد، و در عین حال در چارچوب مشخص‌شده، تا حد معینی از تبادل ملی را موجب گردد. مثلاً «مرکز ملی کتب و متون علمی» ‌در حال حاضر به مؤسسات عضو، و نیز به کتابخانه‌هایی از تمام سامانه‌ها و کاربران غیرکتابخانه‌ای در سطح کشور خدمات می‌دهد، و تعداد قابل توجهی از کتابخانه‌های عمومی‌ را می‌تواند به عنوان عضو در تبادل متون و منابع اطلاعاتی بپذیرد، و به همین دلیل به شکل‌گیری میزان بالایی از تبادل بین گروه کوچکی از مؤسسات می‌انجامد.

2-2. عوامل مؤثر در تبادل متون و منابع اطلاعاتی
با نگاه به وضعیت کنونی، می‌بینیم که چندین عامل بر تبادل متون و منابع اطلاعاتی تأثیر منفی دارند و همین امر موجب بروز مشکلاتی در این زمینه می‌گردد و موانعی را بر سر راه پیشرفت آن به وجود می‌آورد. بارزترین این عوامل عبارت‌اند از:  
نبود یک دیدگاه کلی، و آگاهی ضعیف از تبادل منابع. در دنیای واقعی، هنوز کیفیت یک کتابخانه را با تعداد کتاب‌ها و مجلات موجود در مجموعه آن می‌سنجد. مردم با رضایت از وضعیت دیرپایی که به موجب آن، دیدگاه‌های سنتی «کوچک اما فراگیر» و «بزرگ و فراگیر» عمیقاً در اذهان آنان جاگیر شده است، در تبادل منابع به عنوان حق مسلم خود و به عنوان مسئولیتی که دارند، آن گونه که باید، مشارکت نداشته‌اند. برخی واحدهای فعال فقط در حرف به طرفداری از تبادل متون و منابع پرداخته و بسیار منفعلانه برخورد کرده‌اند. این واحدها به جای توجه به برآورده ساختن نیازهای جامعه و تقاضای خواننده به عنوان اهدافی که به وسیله آن، کار خود را ارزیابی کنند، بر اعمال سلیقه خود تأکید کرده‌اند و الزامات ناشی از روابط کوتاه‌مدت و بلندمدت با حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی را به خوبی نشناخته‌اند. چنین برخوردها و سوءتعبیرها توسعه تبادل منابع را با مشکل جدی مواجه کرده است.

نبود سازمان‌های همکار و هماهنگ‌کننده قدرتمند و وجود راهکارهای ارتباطی ضعیف. ساختار مدیریتی کنونی به واحدهای خودکار تقسیم شده است. این ساختار، سازمان‌های مجزایی را به وجود آورده که از نظر عملکرد به یکدیگر شبیه هستند و منابع متنی پراکنده و مشابهی را به وجود آورده‌اند، که همین مسئله منجر به تکرار و اتلاف ]منابع[ شده است. به علاوه، کمیته‌های تعاونی در هر نوع سازمان، دارای قدرت واقعی نیستند و در ترویج طرح‌های همکاری برای تحقق تبادل متون و منابع اطلاعاتی، عملکردهای راهنما و مشخص‌کننده‌ای را تهیه نکرده‌اند. بسیاری از واحدهای فعال از به‌کارگیری راهنمایی همکارانه امتناع می‌کنند، و در نتیجه هر مؤسسه همچنان سرگرم فعالیت‌های خود می‌باشد و در نتیجه، برنامه‌های تبادل متون و منابع را به «جهتگیری» پوچ و بی‌ارزشی تبدیل کرده‌اند که به‌واقعیت‌رساندن آن دشوار می‌نماید.

توزیع کلی انواع متون، غیرمنطقی است. بودجه‌های اختصاص‌یافته برای ساخت و تبادل متون و منابع، بسیار اندک است و توان برابری با میزان تورم و افزایش قیمت کتاب‌ها و مجلات را ندارد. این یک واقعیت، و مشکل عمده سال‌های اخیر بر سر راه توسعه کتابخانه‌ها بوده است. این مسئله خود منجر به کاهش قابل ملاحظه در فراهم‌آوری کتاب و مجلات شده. تأمین نیازهای جامعه روز به روز دشوارتر می‌شود، ولی با این وضعیت، فراهم‌آوری در برخی از کتابخانه‌ها کاملاً غیرمنطقی است. مثلاً گزارش‌ها حاکی از آن است که هنوز نارسایی‌هایی در انواع انتشارات خارجی وجود دارد؛ با این حال در میان انواع منابع با تکرار و فزونی روبرو هستیم، تا آن حد که در برخی زمینه‌های تخصصی و رشته‌های قابل توجه آکادمیک، هیچ منبعی در دسترس نیست و دلیل این امر آن است که هیچ یک از کتابخانه‌های چین اقدام به گردآوری این منابع نمی‌کنند (Wang 2002). این امر سبب اتلاف منابع مالی و فقدان مواد می‌گردد، که در هر دو صورت منجر به بروز مشکل،‌ یعنی پایین بودن میزان گردش می‌شود. تضمین چندانی برای در دسترس بودن منابع وجود ندارد و در عوض، ساختار منابع متنی در کلیت خود، همچنان نیازمند سازگاری فوری و تکمیل دوباره است.

عدم توسعه مؤثر و کامل امانت بین‌کتابخانه‌ای، باز تولید سند و دیگر فعالیت‌های مشابه و عدم شکل‌گیری واقعی شبکه‌های تبادل متون. در طی سال‌ها تعدادی از کمیته‌های منطقه‌ای همکاری کتابخانه‌های دانشگاهی، کارهای اساسی بسیاری انجام داده‌اند. از آن جمله می‌توان به‌ ایجاد چند سامانه منطقه‌ای فهرستگان‌ها، گزارش وضعیت مجموعه کتابخانه دانشگاهی در هر سامانه و هر منطقه، بیان نحوه توزیع انواع گوناگون متون به خوانندگان، ارائه اطلاعات مربوط به مأخذ و نحوه دسترسی به مدارک و منابع موردنیاز به کاربران، اشاره کرد. با این حال،‌ امانت بین‌کتابخانه‌ای و بازتولید منابع، وسعت چندانی نیافته‌اند. با این که خوانندگان می‌توانند سرنخ‌های متون مورد نیاز خود را با استفاده از فهرست مربوط به آن، به سهولت، مشخص و سپس مکانیابی نمایند، اما عملاً استفاده از این منابع چندان هم آسان نیست. در نتیجه، حتی اگر سازمان‌های همکار، شبکه‌های تبادل اطلاعات متنی تأسیس کرده و قواعد، نظام‌ها، اهداف و روش‌هایی را برای برقراری امانت بین‌کتابخانه‌ای وضع کرده باشند، خوانندگان در هنگام مراجعه برای استفاده از دیگر واحدهای کاری، باز هم با محدودیت‌های بسیاری روبه‌رو می‌شوند. به همین دلیل، تبادل منابع و متون، هنوز به واقعیت درنیامده است.

میزان پایین اتوماسیون و شبکه‌بندی. اتوماسیون و شبکه‌بندی برای اطلاع‌رسانی متون، و پیوندهای ارتباطی جستجوی اطلاعات، باید از حمایت فناوری مخابراتی پیشرفته و فناوری رایانه‌ای برخوردار باشند. اما به دلیل ناکافی بودن سرمایه‌گذاری‌های کنونی در این بخش و به دلایل دیگر، این امر پیشرفت چندانی نکرده است. هنوز در تمام مناطق سیستم‌های شبکه اطلاع‌رسانی کارآمد سازمان نیافته و این امر موجب بروز مشکلاتی در امر تبادل منابع شده است.

2-3. راهبردهای تقویت برقراری تبادل اسنادی و اشتراک منابع اطلاعاتی
معضل موجود، از یک سو موجب می‌شود که کتابخانه‌ها در فشار باشند، ولی از سوی دیگر، روزنه‌ای فراهم می‌آورد که از طریق آن می‌توانیم اصلاحات را تعمیق ببخشیم. برای حل این مشکل و تحقق شیوه‌های صحیح تبادل متون و منابع اطلاعاتی، پرداختن به موارد زیر ضروری است:

تغییر مفاهیم سنتی. افزایش کارهای تبلیغاتی، کمک به مردم در جهت تغییر دیدگاه‌هایشان، افزایش سطح آگاهی، قید و بندهای حاصل از تفکر «کوچک اما فراگیر، بزرگ و کامل» را از میان برمی‌دارد و موجب ایجاد آگاهی جمعی در کارکنان بخش اطلاع‌رسانی کتابخانه‌ها نسبت به اشتراک منابع می‌گردد و به همگان کمک می‌کند بپذیرند که اشترک منابع متنی، همان سمت و سویی است که اطلاع‌رسانی و کتابداری در آن جهت باید توسعه یابد. این‌ها نکاتی هستند که برای انطباق دستاوردهای فناوری پیشرفته به منظور استفاده هرچه بیش‌تر از مجموعه کتابخانه‌ها و اطلاعات و منابع آن‌ها، بسیار ضروری است. تنها با دگرگونی و نوسازی عقاید و اندیشه‌ها است که می‌توان موجب رفتار‌های فعال شد و تنها در صورتی می‌توانیم اشتراک منابع را توسعه دهیم که از فناوری‌های موجود برای فعال کردن کارکردهای مهم کتابداری پیشرفته، استفاده کنیم.
ایجاد یک سازمان قدرتمند. اگر قصد برقراری اشتراک منابع را داریم؛ باید سازمان‌های همکار اطلاع‌رسانی قدرتمندی ایجاد کنیم. براساس اصول منافع داوطلبانه و دوجانبه، این سازمان‌ها لازم است برنامه‌های جامعی به منظور همکاری و اشتراک، طرح‌ریزی کنند و شبکه‌های منسجمی را ‌برای اشتراک منابع سازماندهی نمایند. سازمان‌های همکار موظف به تدوین استانداردها، برنامه‌ریزی، همکاری، تحقیقات و توسعه، آموزش و کارآموزی، و بسیاری عملکردهای دیگر مانند نظارت جدی بر کار گروهی در هر منطقه و تأسیس شبکه‌های همکاری پاسخگو بین سیستم‌ها می‌باشند.
تقویت شرایط و سازوکارهای قانونی. تقویت سازوکارها و شرایط قانونی برای پیشبرد همکاری و مشارکت، به طور قطع تضمین اولیه برای اشتراک منابع متنی می‌باشد. کشورهای توسعه‌یافته نه‌تنها در عرصه ملی بلکه در سطح محلی نیز قواعدی برای امانت بین‌کتابخانه‌ای وضع کرده‌اند. این در حالی است که کشور چین از داشتن شرایط و سازوکار‌های این چنینی (مانند قواعد خرید تعاونی و مقررات امانت بین‌کتابخانه‌ای) محروم است؛ در حالی که ‌این امر می‌تواند تضمینی برای هموار کردن مسیر همکاری و مشارکت بین‌کتابخانه‌ای باشد. بعلاوه، شرایط حقوقی سنجیده به حفاظت از حق مؤلف نیز کمک می‌کند. در نتیجه، تقویت سازوکار‌های قانونی، راهکاری مهم در پیشرفت اشتراک منابع می‌باشد.
ایجاد سیستم‌های قوی برای اطمینان از فراهم‌آمدن منابع اطلاعاتی. اختصاص بودجه‌های محدود برای اطمینان از این که منابع پراکنده در تمام انواع کتابخانه‌ها، همه انواع مواد را شامل می‌شوند؛ به منظور تأمین نیازهای جامعه به منابع متنی، ضروری است. این کار باید با رهبری سازمان‌های همکار و براساس ماهیت، مسئولیت‌ها، ویژگی‌های خاص، قابلیت مجموعه، و نیازهای توسعه‌‌ای کتابخانه‌ها انجام شود، و باید براساس برنامه‌های واقع‌گرا به منظور نظارت بر ورودی متون، صورت بپذیرد. این برنامه‌ها باید در یک چارچوب کامل و تخصصی در تمام شبکه سازمان همکار طرح‌ریزی شوند تا یک سامانه گسترده، کامل، و کارآمد اشتراک منابع شکل گیرد. در همین حال، باید در مورد ویرایش و انتشار مشترک فهرست‌ها دقت شود و فعالیت‌های امانت بین‌کتابخانه‌ای را به صورت گسترده‌ای برقرار کنیم. لازم است شبکه‌های اشتراک منابع شیوه‌های قابل پذیرش برای صدور کارت کتابخانه که در مؤسسات چندگانه قابل استفاده باشند را راه‌اندازی کنیم و انتشارات، تکثیر و دیگر روش‌های مرجع را براساس کار دو جانبه تأمین کنیم تا قابلیت استفاده از منابع متنی را به بالاترین حد برسانیم.
تأکید بر استفاده از رایانه و دیگر فناوری‌های نوین و تقویت همه‌جانبه کتابخانه دیجیتالی و ساخت شبکه. اگر خواهان انتقال سریع اطلاعات و تحقق اشتراک منابع در مقیاس وسیع باشیم، باید بر فناوری و تجهیزات نوین تکیه کنیم. کارکردهای شبکه کتابخانه باید براساس تجهیزات رایانه‌ای و مخابراتی نوین باشند تا کارآمد و سودمند باشند. استفاده از این شیوه‌های پیشرفته روندی اجتناب‌ناپذیر در اشتراک منابع است.
تشکیل گروهی تخصصی از کارکنان کتابخانه که با کتابخانه نوین، سازگار باشند. ساخت کتابخانه پیشرفته نیازمند یک گروه منطقی، پایدار و متخصص از افراد حرفه‌ای است. در کل، متون منبع در حکم محصولات جامعه و دارایی‌های ارزشمندی هستند که باید در اشتراک همه افراد آن جامعه باشند. در جامعه کنونی با روند توسعه روزافزون آن، تأکید بر اشتراک منابع هدف اصلی توسعه کتابخانه می‌باشد و همچنین جریانی اجتناب‌ناپذیر در توسعه اجتماعی است. در این زمینه لازم است از ایده‌های جدید و شیوه‌های اثربخش‌ بهره ببریم، و با تمام وجود برای تحقق کارکردهای متون و منابع اطلاعاتی کتابخانه فعالیت کنیم تا بتوانیم جامعه خود را توسعه دهیم و اقتصاد کشور را تقویت نماییم (Xu 1997).

3. نتیجه‌گیری
شبکه‌سازی جریانی اجتناب‌ناپذیر در توسعه کتابخانه است. با توسعه اقتصاد، علم و فناوری در چین، شکل و محتوای نیازهای اطلاعاتی افراد کاملاً متحول شده است. کتابخانه‌های چین برای همگامی این پیشرفت اجتماعی، باید خود را اصلاح کنند. تعبیر کردن شرایط ملی ما به ساخت شبکه‌های کتابخانه‌ای که ویژگی‌های چینی و مدل
«اجرای مشترک در اندازه کوچک، اشتراک در اندازه بزرگ» داشته باشد، به صورت مؤثری اشتراک منابع اطلاعاتی اجتماعی را در چین رواج می‌دهد.

4. منابعی برای مطالعه بیش‌تر

Chao| Y. 1999. Influence of modern information technology on library. Journal of Hunan Business College 6(5): 35–39.

Y. N. Chen. Conspectus of library work. Bibliography publishing house. Beijing. 2000.

Cui| Y. X. 2002. The analysis of obstacles of network information resource sharing. Forum of Social Science 4.| http://www.sciencedirect.com/science?_ob=RedirectURL&_method=externObjLink&_locator=url&_cdi=6828&_plusSign=%2B&_targetURL=http%253A%252F%252Fwww.nmglib.com.cn%252Fgcis.htm (accessed June 30| 2004).

Sichuan Provincial Library. 2003. http://www.sciencedirect.com/science?_ob=RedirectURL&_method=externObjLink&_locator=url&_cdi=6828&_plusSign=%2B&_targetURL=http%253A%252F%252Fwww.sclib.org (accessed June 30| 2004).

J. Wang. Exploration of library modernization. Science and technology publishing house. Beijing. 2001.

Z. J. Yang. East Asian library in America stepped into 21 century. China Industry Publishing House. Dalian. 2000.

5. منابع

1. Gao| B. 2002. A new analysis on the joint establishment and sharing of literature resources. Journal of China library 6: 27–28.

2. Gao| B. and Z. H. Liu. 2001. Report on current situation of our libraries’ resources sharing under network environment. Journal of China Libraries 4: 18–21.

3. Government of China. 2002. Introduction of the Sharing Project. http://www.sciencedirect.com/science?_ob=RedirectURL&_method=externObjLink&_locator=url&_cdi=6828&_plusSign=%2B&_targetURL=http%253A%252F%252Fwww.ndcnc.gov.cn%252Fgxgc%252Findex.htm (accessed February| 2003)

4. Liang| H. 1997. The development of network information and resource sharing of university libraries. Journal of Modern Information Technology 5: 25.

5. Pan| Z. W. and Y. Zhou. 2002. Research on development of digital library. Journal of Education Informationalizing 10. http://www.sciencedirect.com/science?_ob=RedirectURL&_method=externObjLink&_locator=url&_cdi=6828&_plusSign=%2B&_targetURL=http%253A%252F%252Fwww.mis.com.cn%252F (accessed June 17| 2004)

6. Song| G. M. 2001. The information sharing under network environment. Information and technical magazine 1: 59–90.

7. Wang| H. Y. 2002. The constructing of Chinese university library. Journal of university librarys work 4: 51.

8. Wu| J. and L. Wang. 2002. The analysis and countermeasure on the gap of development between China and foreign digital library. China medical information magazine 11(6): 33–34.

9. Xu| H. P. 1997. The current situation and thought about the sharing of literature and information resources at university library. Journal of Suzhou Silk technology institution 17(5): 160–161.

10. Xu| H. 2001. Comparison of resource utilizing between Chinas library and west library. Journal of Information Research 7: 46.

11. Zeng| M. L. 2002. To establish the regional library cooperation network and promote the sharing of resources. Journal of research on university literature information 9(3): 14–17.

12. Zhang| J. L. 1998. National Digital Library: the major project of Chinese information resources construction. Journal of information 5: 32–35.

پی‌نوشت‌ها

   [1]. Rumei| G. 2004. Constructing library networks with Chinese characteristics: bringing about society-wide sharing of information resources. The International information & library review 36(4): 283-290.
[2]. sharing
[3]. Regional intersystem joint establishment and sharing (RICS)
[4]. National intersystem joint establishment and sharing (NICS)
[5]. Regional intersystem joint establishment and shring between regions (RICSBR)
[6]. National joint establishment and sharing (NCS)
[7]. CERNET (China Education and Research Network)
[8]. Golden Bridge
[9]. Golden Card
[10]. Golden Gate
[11]. Nationwide Cultural Information Resources Sharing Project (NCIRSP)
[12]. American Memories
[13]. Digital Library Initiative Program (DLIP)
[14]. depository

15. RMB، واحد پول چین. هر دلار آمریکا برابر با 4/8 «آرام‌بی» چین است.

   [16]. Peking
[17]. ( http: // www. sciencedirect. com / science ?ob=Redirect URL & method = extern Objlink & locator = url & cdi = 6828 & plusSign = % 2B & target URL = http% 253 A % 252 F % 252 F www. Superstar. Com )