hc8meifmdc|2011A6132836|PM_Website|tblnews|Text_News|0xfdff08e204000000831d000001000200
صندوق تضمین بورس
ساختار نهادی و مقررات پیشنهادی برای بازار سرمایة
ایران
کارشناس تهیه کننده : مریم
صفاریان، علی‌عباس کریمی
اپراتور : مهناز فخرآبادی
بسمه تعالی
صندوق تضمین
بورس
ساختار نهادی و
مقررات پیشنهادی برای بازار سرمایة ایران
1- مقدمه
ایجاد
اطمینان در بازار اوراق بهادار و افزایش اعتماد مشارکت‌کنندگان این بازار از
طریق فراهم‌‌کردن محیطی باثبات برای فعالیت آنها و حمایت از آنها در مقابل
خطرات مختلف موجود در بازار از کارکردهای اساسی بورس‌های اوراق بهادار است
که در جلب مشارکت مردم و توسعه بازارهای اوراق بهادار نقشی چشمگیر دارد.
اگرچه ابزارهای متعددی به منظور کاهش خطرات شناخته شده و قابل پیش‌بینی
موجود در بازار ایجاد شده و مورد استفاده قرار گرفته است و فعالان بازار می‌توانند
با استفاده از سازوکارهای مناسب مدیریت خطر، زیان‌های ناشی از خطرات مزبور
را به حداقل برسانند، گاهی مشارکت‌کنندگان در بازار با خطرات و مشکلاتی در
بازار اوراق بهادار مواجه‌اند که قادر به پیش‌بینی، جلوگیری یا کاهش زیان‌های
ناشی از آنها نیستند. برخی از این گونه خطرات، درصورت نبود سازوکارهای
مناسب مدیریت خطر و نظارت ضعیف بورس‌های اوراق بهادار، باعث ایجاد بی‌ثباتی
وبی‌اطمینانی در بازار می‌شود. گاه ناتوانی واسطه‌های بازار در انجام تعهدات
مالی خود، سرمایه‌گذاران را درمعرض ریسک سیستمی
قرار می‌دهد به گونه‌ای که واسطه مالی در اثر ورشکستگی یا مواجه‌شدن با
کمبود نقدینگی قادر به تسویه کامل دادوستدها نیست. در سیستمهای تسویه و
پایاپای اوراق بهادار، عدم تحویل اوراق بهادار فروخته شده یا خودداری از
پرداخت بهای اوراق بهادار خریداری شده، خریداران و فروشندگان را باریسک
اصل سرمایه
مواجه می‌کند. ریسک نقدشوندگی
از دیگر خطرات موجود در بازار اوراق بهادار است و از عدم تحویل اوراق بهادار
یا پرداخت بهای آن در موعد مقرر ناشی خواهد شد. این نوع ریسک به ویژه در مواقعی
که قیمت اوراق بهادار به سرعت تغییر می‌کند، می‌تواند باعث بروز مشکلات
اساسی و حتی ورشکستگی طرف مقابل شود. ریسک نقدشوندگی می‌تواند سرمایه‌گذاران
را با ریسک دیگری تحت عنوان ریسک جابجایی
یا ریسک بازار مواجه سازد. در این حالت، سرمایه‌گذار به علت مواجه‌شدن با
قصور در تحویل اوراق بهادارخریداری شده یا قصور در پرداخت وجه اوراق تحویل
شده، ناگزیر از خرید یا فروش اوراق بهادار در قیمتی متفاوت از بهای اولیه
می‌شود. سوء مدیریت واسطه‌های بازار و استفاده نادرست از دارایی سرمایه‌گذاران
توسط آنها و عدم اجرای صحیح یا به موقع سفارشات سرمایه‌گذاران منجر به
ریسک ناشی از قصور و تخلف کارگزار
دربازار سرمایه خواهد شد.
ماهیت خطرات
مورد اشاره در بازار اوراق بهادار مستقل از یکدیگر نیستند به گونه‌ای که
مشکلات مدیریت ریسک داخلی یک واسطه بازار یا مشکلات مربوط به روابط بین
واسطه بازار و مشتری می‌تواند دیگر واسطه‌های بازار یا عملکرد بازار را تحت
تاثیر قرار دهد. از این رو، مجموعه تنظیمی و نظارتی بازار اوراق بهادار باید
بتواند به منظور ایجاد بازاری منسجم و کارآمد و اطمینان نسبت به جلوگیری از
بروز آسیب‌های سیستمی در بازار به هنگام قصور برخی از واسطه‌های بازار در انجام تعهدات خود،
اثر خطرات مزبور را به کمترین حد ممکن کاهش دهد یا خنثی نماید. در این
راستا، درک ماهیت فعالیت بازار اوراق بهادار، شناسایی ریسک‌های موجود در این
بازار، محاسبه احتمال وقوع ریسک‌های غیرقابل حذف و تعیین ریسک‌های قابل
حذف بازار، در نهایت به انتخاب مناسب‌ترین گزینه برای کنترل ریسک از سوی
مقامات بازار اوراق بهادار می‌انجامد.
یکی از مؤثرترین
ابزارهای کنترل ریسک قصور واسطه‌های بازار، تشکیل صندوق تضمین
توسط بورس‌های اوراق بهادار یا نهادهای تسویه است. این صندوق با هدف پوشش
تعهداتی از قبیل تسویه دادوستدها، ورشکستگی کارگزاران بورس اوراق بهادار و
تخلفات کارگزاران و از محل سهم مشارکت کارگزاران، معامله‌گران و اعضای
اتاق پایاپای و سپرده‌گذاری عضو بورس، عواید حاصل از سرمایه‌گذاری وجوه
صندوق، سهم مشارکت بورس‌های اوراق بهادار و نهاد تسویه، هزینه دیرکرد
بازپرداخت دیون صندوق و تسهیلات بانکی و سیاست‌های بیمه تشکیل می‌شود. اگر چه صندوق تضمین به
منظور پوشش تعهدات کارگزاران ایجاد می‌شود، پذیرش ریسک وتحمل زیان ناشی از
آن به عهده صندوق نیست و در واقع مسؤولیت اصلی جبران خسارات ناشی از
قصورکارگزاران به عهدة خود آنهاست و صندوق با هدف تخفیف و مدیریت ریسک
تشکیل می‌شود و در جبران خسارات به آنها کمک می‌کند.
این گزارش به
دلیل ضرورت پوشش خطرات ناشی از قصور کارگزاران در بورس اوراق بهادار تهران
ضمن شناسایی سازوکار مقابله با خطرات مزبور در بورس‌های دیگر، افتتاح حساب
تضمین تعهدات کارگزاران را پیشنهاد می‌کند.
2- بررسی مقایسه‌ای مقررات صندوق تضمین
بورس‌های منتخب
از
بررسی مقایسه‌ای مقررات ناظر بر صندوق تضمین بورس‌های منتخب و با توجه به
ساختار مقررات مزبور (جدول 2-1)،
نکات زیر قابل ملاحظه است:
1- از نظر ساختار
قانونی (جدول 2-2)، صندوق تضمین به طور معمول توسط بورس‌های اوراق بهادار تشکیل می‌شود. صندوق
می‌تواند براساس مقرراتی با مبنای قانونی، به صورت یک نهاد مستقل و پس از
تصویب کمیته اوراق بهادار یا هیئت مدیره بازار سرمایه تشکیل شود و شروع به
فعالیت نماید. در برخی از کشورها مانند اردن، بورس اوراق بهادار تا قبل از
تصویب قانونی مبنی بر تعیین شخصیت حقوقی مستقل برای صندوق، حساب جداگانه‌ای
برای صندوق افتتاح می‌کند و درآمدهای صندوق در آن حساب سپرده‌گذاری می‌شود.
در کشورهایی مانند اندونزی و هنگ‌کنگ، نهاد تسویه اوراق بهادار در راستای
انجام تعهدات خود مبنی بر تضمین تسویه معاملات بورس، اقدام به تأسیس
صندوق تضمین می‌کند. صندوق تضمین بورس اوراق بهادار کانادا تحت عنوان "صندوق حمایت از سرمایه‌گذاران
کانادایی"، به شکل یک
تراست تشکیل شده است.
2- در بسیاری از
بورس‌های مورد مطالعه، هدف از تشکیل صندوق تضمین گردآوری دارایی‌های
مالی به منظور تضمین تعهدات و پوشش ریسک ناشی از دادوستد اوراق بهادار و
تسویه دادوستدها است. به بیان دیگر، یکی از مهمترین وظایف و تعهدات صندوق
تضمین، پوشش کسری نقدی کارگزار خریدار یا کسری تراز اوراق بهادار فروخته
شده کارگزار فروشنده است که هنگام دادوستد اوراق بهادار در بورس ایجاد می‌شود.
صندوق تضمین در کشورهایی مانند اردن، اندونزی، جمهوری چک، لتونی، لیتوانی،
مصر، هندوستان و هنگ‌کنگ به منظور برآوردن هدف فوق تشکیل شده‌اند. حمایت
از منافع سرمایه‌گذارانی که به دلیل ورشکستگی کارگزاران بورس اوراق
بهادار، متحمل ضرر و زیان می‌شوند از دیگر تعهداتی است که توسط صندوق تضمین
پوشش داده می‌شود. صندوق تضمین بورس اوراق بهادار کانادا تنها با این هدف
تشکیل شده است. صندوق تضمین ملی استرالیا و بورس اوراق بهادار کوالالامپور
علاوه بر پوشش جبران خسارت ناشی از عدم تسویه بهنگام معاملات و ورشکستگی
کارگزار، زیان‌های ناشی از تخلفات کارگزاران از قبیل انتقال بدون اجازه
اوراق بهادار، ابطال غیرقانونی گواهی سهام، استفاده نادرست و فریبکارانه
از پول یا دارایی‌های دیگر سرمایه‌گذاران و اختلاس پول‌های نگهداری شده به
نفع دیگران را پوشش می‌دهند. بالاخره، صندوق تضمین می‌تواند به منظور ارائه
کمک مالی به اعضایی که با کسری موقت در منابع مالی خود مواجه هستند و
این کسری‌ها مانع از انجام تعهدات تسویه آنها می‌شود، تشکیل گردد. صندوق احتیاطی
کارگزاران بورس اوراق بهادار بمبئی از این نوع است. تعهدات صندوق و هدف
از تشکیل صندوق در بورس‌های مورد مطالعه در جدول 2-3 خلاصه شده است.
3- در بسیاری از
بورس‌های مورد مطالعه ملاحظه می‌شود کارگزاران و معامله‌گران فعال در بورس
می‌توانند به عضویت صندوق تضمین درآیند. در برخی از بورس‌ها، اعضای اتاق
پایاپای و سپرده‌گذاری هم عضو صندوق تضمین هستند (جدول 2-4). در مقررات ناظر بر صندوق تضمین
اردن، لتونی و لیتوانی پیش‌بینی شده است که در صورت لغو عضویت یا انحلال
صندوق تضمین، ماندة دارایی‌های اعضا باید پس از تایید تسویه معاملات آنها
در بورس و انجام تعهدات آنها در قبال صندوق، بازگردانده شود.
4- مدیریت صندوق
تضمین، به طور معمول بر عهده هیئت‌‌مدیره‌ای متشکل از نمایندگانی از
سوی کارگزاران، واحد سپرده‌گذاری، بورس اوراق بهادار، هیئت مدیره بازار
سرمایه و سرمایه‌گذاران عمومی خواهد بود. دربورس‌های اوراق بهادار لتونی و
مصر به ترتیب مقام ناظر بورس اوراق بهادار و هیئت مدیره بازار سرمایه
برعملکرد هیئت مدیره صندوق نظارت دارند. صندوق احتیاطی کارگزاران بورس اوراق
بهادار بمبئی به وسیله کمیته‌ای که اعضای آن توسط هیئت مدیره صندوق
انتخاب می‌شوند، اداره می‌شود. در اردن، هیئت مدیرة بورس عمان مسؤول اداره
صندوق است. در استرالیا، اندونزی، جمهوری چک و هنگ‌کنگ نهاد تسویه
این مسؤولیت را بر عهده دارد. در جدول 2-5،
نحوه مدیریت صندوق تضمین در کشورهای مورد مطالعه خلاصه شده است.
5- در همة بورس‌های
مورد بررسی، بخش عمدة منابع مورد نیاز صندوق به منظور اجرای وظایف و
تعهدات آن، از محل سهم مشارکت اعضا که به طور معمول به دو صورت پرداخت‌های
اولیه و متغیر است، تأمین می‌شود. سهم مشارکت اولیه مقدار ثابتی وجوه یا
دارایی‌های دیگر است که در بدو عضویت از اعضا دریافت می‌شود. پرداخت‌های
متغیر نیز به صورت درصدی از ارزش معاملات اعضا محاسبه و از آنان دریافت
خواهد شد. در لیتوانی، اعضای صندوق تضمین موظفند علاوه بر سهم مشارکت اولیه
و متغیر، مبالغی تحت عنوان "سهم مشارکت
اضافی"
با توجه به فعالیت عضو صندوق در یک ماه گذشته و "پرداخت‌های فوقالعاده" به
منظور تکمیل دارایی‌های صندوق برای پوشش کسری در پرداخت‌های نقدی به
صندوق بپردازند. عواید حاصل ازسرمایه‌گذاری وجوه صندوق تضمین، سهم مشارکت
بورس اوراق بهادار و نهاد تسویه، هزینه دیرکرد بازپرداخت دیون صندوق،
استفاده از تسهیلات بانکی و سیاست‌های بیمه و اعانه، کمک‌های داوطلبانه،
هدایا و کمک‌های بلاعوض دریافتی توسط صندوق از دیگر منابع صندوق تضمین به
شمار می‌روند (جدول 2-6).
6- بررسی مقررات
ناظر بر عملکرد صندوق تضمین کشورهای منتخب نشان می‌دهد، در صورت عدم
توانایی اعضای صندوق در جبران خسارات ناشی از قصور آنها در انجام تعهدات
تحت پوشش صندوق، صندوق تضمین مبلغ مزبور را از سهم کارگزار خاطی و در صورت
کافی نبودن آن، از سهم مشارکت سایر کارگزاران عضو صندوق، به نسبت پرداخت
خواهد کرد. بدیهی است، میزان پرداخت‌های صندوق بابت جبران خسارت با میزان
منابع در اختیار صندوق، ارتباط مستقیم دارد. گاه براساس مقررات صندوق تضمین،
سقف جبران خسارت پرداختی توسط صندوق تعیین می‌شود. به عنوان مثال در اردن،
حداکثر مبلغ پرداختی توسط صندوق بابت جبران خسارت ناشی از قصور کارگزاران
عضو، 150 هزار دینار اردن است. در کانادا سقف جبران خسارت از اول سپتامبر
سال 1999 از 500.000 دلار به یک
میلیون دلار افزایش یافته است. حداکثر خسارت پرداختی صندوق تضمین مالزی
در هر مورد شکایت، 100.000
رینگیت خواهد بود. در استرالیا به هنگام ورشکستگی کارگزار، در مجموع رقمی
برابر با 2/11 میلیون دلار
برای همه دعاوی مربوط به یک کارگزار ورشکسته پرداخت می‌شود. جدول 2-7، نحوة پرداخت خسارت توسط صندوق در کشورهای مورد بررسی
خلاصه شده است.
7- پس از هر مورد
برداشت از محل سهم مشارکت یک کارگزار، صندوق تضمین از کارگزار مزبور می‌خواهد
که مبلغ کسر شده را جبران کند. در صورت تاخیر در جبران، عضو مزبور باید
علاوه بر جبران منابع مورد استفاده از صندوق، هزینه تاخیر در پرداخت را نیز
به صندوق بپردازد.
این
مبلغ، براساس آیین‌نامه صندوق تضمین بورس عمان، روزانه 25/. درصد مبلغ پرداخت شده از طرف‌کارگزار توسط
صندوق خواهد بود. صندوق تضمین ملی استرالیا، بهره سالانه‌ای معادل 5 درصد
برای خسارت‌های پرداخت شده مطابق قانون در نظر می‌گیرد. نحوة بازپرداخت
دیون به صندوق در جدول 2-8 خلاصه
شده است.
8- بیمة صندوق
تضمین در برابر خطراتی که با آن مواجه است، مراحل طرح ادعای خسارت از
سوی سرمایه‌گذاران، نحوه گزارش‌دهی صورت‌های مالی صندوق به مقام ناظر،
چگونگی حل اختلاف و انحلال صندوق تضمین از دیگر موضوعاتی است که در برخی
از مقررات ناظر بر شکل‌گیری و نحوه عملکرد صندوق‌های تضمین به آنها اشاره
می‌شود.
جدول 2-1 همسنجی ساختار مقررات صندوق
تضمین
|
کشور
|
مقررات ناظر بر صندوق تضمین
|
موضوعات تحت پوشش
|
|
اردن
|
آیین‌نامه صندوق تضمین کارگزاران بورس عمان
|
·
تعاریف و اصطلاحات
·
تشکیل صندوق
·
اعضای صندوق
·
موارد استفاده وجوه صندوق
·
سهم مشارکت اعضا
·
تعهدات صندوق
·
سقف جبران خسارت
·
نحوه محاسبه و پرداخت هزینه دیرکرد تا تسویه کامل تعهدات اعضا به صندوق
·
کناره‌گیری از عضویت صندوق
·
نحوه نگهداری وجوه صندوق
·
بیمه صندوق
·
درآمد صندوق
|
|
استرالیا
|
صندوق تضمین ملی
|
·
دعاوی قابل ارائه به موسسه تضمین
·
تضمین دادوستد ابزارهای مشتقل قابل معامله در بورس
·
میزان بهره خسارت‌های پرداخت شده توسط صندوق و هزینه‌های پیگیری
·
محدودیت‌های ادعای خسارت
·
چگونگی طرح ادعای خسارت
·
محرمانه نگهداشتن مدارک و اطلاعات
|
|
اندونزی
|
مقررات صندوق تضمین
|
·
هدف از تشکیل صندوق
·
موارد استفاده وجوه صندوق
·
سهم مشارکت اعضا
·
مالکیت صندوق
·
مدیریت صندوق
·
بازپرداخت منابع صندوق
·
سرمایه‌گذاری منابع صندوق
·
گزارش‌دهی عملکرد صندوق به نهاد ناظر بر بازار سرمایه
·
نحوه نگهداری منابع صندوق
·
هزینه‌های صندوق
·
تخطی از شروط مقررات (ضمانت اجرایی مقررات صندوق تضمین)
|
ادامة جدول 2-1
|
کشور
|
مقررات ناظر بر صندوق تضمین
|
موضوعات تحت پوشش
|
|
جمهوی چک
|
مقررات صندوق تضمین بورس اوراق بهادار پراگ
|
·
تعاریف و اصطلاحات
·
ساختار صندوق تضمین بورس
·
صندوق تضمین دادوستدهای خودکار
هدف تأسیس صندوق
استفاده از دارایی‌های صندوق
ترتیب زمانی اقدامات نهاد تسویه در صورت تخطی خریدار
سپرده دارایی نزد صندوق
تعیین میزان سپرده دارایی
افزایش میزان سپرده
·
صندوق تضمین بازار سیستم حمایتی
هدف تأسیس
سپرده دارایی نزد صندوق
محاسبه سپرده دارایی نزد صندوق
|
|
لتونی
|
مقررات صندوق تضمین بورس اوراق بهادار لتونی
|
·
کلیات (نحوه تشکیل صندوق، میزان، نوع و فرآیند پرداخت به صندوق، موارد
استفاده از وجوه صندوق، سقف پرداخت خسارت)
·
اعضای صندوق تضمین (نحوه پذیرش اعضا، حقوق و وظایف اعضای صندوق، برکناری
اعضا از صندوق)
·
منابع صندوق تضمین (سهم مشارکت اعضا، استفاده از منابع صندوق تضمین، پرداخت‌های
فوقالعاده، توزیع وجوه میان اعضا)
·
سرمایه‌گذاری منابع صندوق تضمین
·
پرداخت از منابع صندوق تضمین در صورت کناره‌گیری اعضا
|
|
لیتوانی
|
مقررات شکل‌گیری و استفاده از صندوق تضمین بورس ملی اوراق بهادار لیتوانی
|
·
کلیات (قلمرو مقررات، مبنای قانونی، تعاریف و اصطلاحات، هدف از ایجاد صندوق
تضمین، سهم‌الشرکه اعضا، نحوة نگهداری درآمدهای صندوق، ادراة صندوق)
·
نحوة محاسبة سهم‌الشرکه
·
فرآیند پرداخت سهم‌الشرکه
·
استفاده از منابع صندوق
·
سرمایه‌گذاری منابع صندوق
·
قصور اعضای صندوق در برآوردن تعهدات مالی
·
لغو عضویت از صندوق
·
شیوه حل اختلاف
·
انحلال صندوق تضمین
|
ادامة جدول 2-1
|
کشور
|
مقررات ناظر بر صندوق تضمین
|
موضوعات تحت پوشش
|
|
هندوستان
|
صندوق‌های تضمین در بورس اوراق بهادار بمبئی
|
صندوق تضمین تجاری
·
اهداف صندوق
·
ترکیب وجوه صندوق
·
حداقل ارزش وجوه صندوق
·
مدیریت صندوق
·
اعلامیه نقض قرارداد
·
نحوه پرداخت خسارت توسط صندوق
صندوق احتیاطی کارگزاران
·
اهداف صندوق
·
اساسنامه صندوق
·
عضویت در صندوق
·
سهم مشارکت بورس اوراق بهادار
·
سهم مشارکت اعضا
|
|
هنگ‌کنگ
|
مقررات صندوق تضمین
|
·
تأسیس صندوق تضمین
·
سهم مشارکت
·
انواع سهم مشارکت
·
منابع اضافی برای صندوق تضمین
·
سرمایه‌گذاری دارایی‌های صندوق تضمین
·
تعهدات صندوق تضمین
·
ترتیب استفاده از حق عضویت اعضای صندوق
·
تجدید منابع
·
درخواست خاتمه عضویت
·
ترمیم مبالغ پرداخت شده
·
اطلاعات مربوط به دارایی‌ها و منابع صندوق
·
استرداد سهم مشارکت
·
انحلال صندوق
·
شرایط برداشت از منابع صندوق به هنگام انحلال
|
جدول 2-2 ساختار
قانونی صندوق
|
اردن
|
صندوق تضمین کارگزاران براساس آیین‌نامه "صندوق تضمین کارگزاران بورس عمان" ایجاد شده است.
در این آیین‌نامه بورس عمان مکلف شده است حساب جداگانه‌ای برای صندوق افتتاح و
درآمدهای صندق را در آن حساب سپرده‌گذاری کند. وجوه صندوق به امانت نزد بورس
نگهداری می‌شود و نباید در خارج از حوزه‌های تعیین شده آیین‌نامه مزبور سپرده‌گذاری
شود. در صورت تصویب قانونی مبنی بر تعیین شخصیت حقوقی مستقل برای صندوق، سهم
اعضا باید به آن منتقل شود.
|
|
استرالیا
|
صندوق تضمین ملی استرالیا، پس از ادغام شش بورس ایالتی و تأسیس بورس ملی
استرالیا در سال 1987 و انتقال دارایی‌های آنها از صندوق‌های تضمین امانت به
صندوق مزبور تشکیل شد.
|
|
اندونزی
|
صندوق تضمین می‌تواند به منظور تأمین مالی تضمین تسویه معاملات ورس توسط
مؤسسه تضمین و پایاپای که مسؤولیت تضمین تسویه معاملات بورس را به عهده دارد،
مورد استفاده قرار گیرد. مالکیت صندوق تضمین متعلق به شخص خاصی نخواهد بود و این
مالکیت به هیچ شخصی در راستای منافعی به جز اهداف تعیین شده در این مقررات
واگذار نخواهد شد.
|
|
جمهوری چک
|
ساختار صندوق تضمین با توجه به هدف تأسیس و نوع دارایی‌های مالی تحت پوشش
متفاوت است. صندوق تضمین دادوستدهای خودکار و صندوق تضمین بازار سیستم حمایتی،
صندوق‌های تضمین بورس اوراق بهادار پراگ هستند.
|
|
کانادا
|
صندوق تضمین بورس اوراق بهادار کانادا تحت عنوان "صندوق حمایت از سرمایه‌گذار
کانادا" در سال 1969به شکل یک تراست تشکیل شد و تا سال 1990 به نام صندوق احتیاطی
ملی شناخته می‌شد.
|
|
لتونی
|
صندوق تضمین بورس اوراق بهادار ریگا، صندوق جداگانه‌ای مرکب از چند صندوق
است که اعضای بورس در آن سرمایه‌گذاری می‌کنند. این صندوق براساس مقررات صندوق
تضمین که از سوی مقام ناظر بورس پیشنهاد شده و به تصویب کمیته بازار اوراق
بهادار رسیده است، تأسیس شده است. صندوق تضمین از دیگر صندوق‌های بورس اوراق
بهادار ریگا جداست و نباید از آن برای پوشش تعهدات مشترک، تعهدات طرف مقابل یا
تسویه طلب‌های دیگران از دو طرف استفاده شود.
|
|
لیتوانی
|
صندوق تضمین بورس ملی اوراق بهادار لیتوانی براساس مقرراتی بر مبنای "قانون دادوستد
عمومی بر اوراق بهادار جمهوری لیتوانی" تشکیل شده است.
|
|
مصر
|
صندوق تضمین تسویه مصر به صورت یک نهاد مستقل از اول ژانویه سال 2000 و پس
از تصویب هیئت مدیره بازار سرمایه تشکیل شده و شروع به فعالیت کرده است.
|
|
هندوستان
|
صندوق تضمین تجاری: بورس اوراق بهادار بمبئی در سال 1997 صندوق تضمین تجاری
را تأسیس کرد.
صندوق احتیاطی کارگزاران: این صندوق از 21 ژولای سال 1997 توسط بورس اوراق
بهادار بمبئی تأسیس شد.
|
|
هنگ کنگ
|
صندوق تضمین توسط "نهاد تسویه اوراق بهادار هنگ‌کنگ" برپایه مقررات تأسیس و استفاده از
آن در چارچوب مقررات تعیین شده است.
|
جدول 2-3 تعهدات
صندوق و هدف از تشکیل صندوق
|
اردن
|
وجوه صندوق باید برای پوشش کسری نقدی کارگزار خریدار یا کسری تراز اوراق
بهادار فروخته شده کارگزار فروشنده که هنگام دادوستد اوراق بهادار در بورس عمان
ایجاد می‌شود، مورد استفاده قرار گیرد.
|
|
استرالیا
|
صندوق تضمین ملی استرالیا با هدف جبران خسارت‌های ناشی از دادوستد قانونی با
کارگزاران اوراق بهادار تأسیس می‌شود. دعاوی قابل ارائه به صندوق تضمین ملی
عبارتند از:
·
عدم تکمیل چرخه دادوستد اوراق بهادار در بازار سهام و ابزار بدهی بورس
استرالیا
·
انتقال بدون اجازه اوراق بهادار
·
ابطال غیرقانونی گواهی سهام
·
ورشکستگی کارگزار
·
تضمین دادوستد ابزارهای مشتق قابل معامله در بورس
|
|
اندونزی
|
صندوق تضمین می‌تواند توسط مؤسسه تضمین و پایاپای که مسؤولیت تضمین تسویه
معاملات بورس و انجام سریع و مستقیم تعهدات اعضای اتاق پایاپای را که در برآوردن
تعهدات خود در رابطه با تسویه معاملات قصور کرده‌اند و تسویه معاملات مزبور را
در زمان مناسب و به روشی که اعضا متعهد به انجام آن هستند بر عهده دارد، مورد
استفاده قرار گیرد.
|
|
جمهوری چک
|
هدف از تأسیس صندوق تضمین بورس، گردآوری دارایی‌های مالی با هدف تضمین
تعهدات و پوشش ریسک ناشی از دادوستدهای بورس اوراق بهادار پراگ و تسویه این گونه
دادوستدهاست.
|
|
کانادا
|
هدف اصلی از ایجاد صندوق تضمین، حمایت از مشتریانی است که به دلیل ورشکستگی
یکی از اعضا متحمل ضرر و زیان شده‌اند.
|
|
لتونی
|
تضمین انجام معاملات در بورس اوراق بهادار ریگا
|
|
لیتوانی
|
هدف از ایجاد صندوق تضمین این است که اطمینان حاصل شود معاملات بازار مرکزی
بورس ملی اوراق بهادار لیتوانی به طور کامل انجام می‌شود یعنی خریداران عضو
بورس، اوراق بهادار خریداری شده و فروشندگان، وجوه نقد بابت فروش اوراق مزبور را
دریافت می‌کنند.
|
|
مالزی
|
صندوق تضمین بورس اوراق بهادار کوالالامپور از سرمایه‌گذاران در موارد زیر
حمایت می‌کنند:
·
افراد خسارت دیده طبق موارد پیش‌بینی شده در قانون اوراق بهادار مالزی
·
استفاده نادرست و فریبکارانه از پول یا دارایی‌های دیگر سرمایه‌گذاران توسط
شرکت‌های کارگزاری عضو بورس
·
اختلاس پول‌های نگهداری شده به نفع دیگران به وسیلة کارگزاران بورس
·
ورشکستگی کارگزاران عضو سازمان کارگزاران بورس
|
|
مصر
|
هدف از تشکیل صندوق تضمین تسویه، پوشش خطر معاملاتی است که تسویه نمی‌شود.
این صندوق تضمین می‌کند که در مواردی که فروشنده از تحویل اوراق بهادار یا
خریدار از پرداخت بهای آن خودداری کند، تسویه صورت گیرد.
|
ادامة جدول 2-3
|
هندوستان
|
صندوق تضمین تجاری: اهداف اصلی تشکیل این صندوق عبارتند از:
·
تضمین تسویه معاملات اعضای بورس
·
القای اعتماد و اطمینان برای فعالان بازار دست دوم و سرمایه‌گذاران نهادی
خارجی و جهانی
·
حمایت از منافع سرمایه‌گذاران و گسترش و تنظیم بازار دست دوم
صندوق احتیاطی کارگزاران: اهداف صندوق به قرار زیر است:
·
ارائه کمک مالی به اعضایی که با کسری موقت در منابع مالی خود – در صورتی که این
کسری‌ها مانع از انجام تعهدات تسویه آنها شود – مواجه هستند.
·
حمایت از منافع سرمایه‌گذارانی که از طریق اعضای بورس اوراق بهادار معامله
می‌کنند.
|
|
هنگ‌کنگ
|
حوزه فعالیت صندوق تضمین در برگیرنده مواد زیر است:
·
تعهدات و الزامات نهاد تسویه اوراق بهادار هنگ‌کنگ که ناشی از قراردادهای
بازار است، از قبیل هزینه‌های مربوط به جبران خسارت کارگزاران عضو و اقدامات
نهاد مزبور در ارتباط با مدیریت ریسک.
·
تعهدات نهاد تسویه برای جبران ضرر و زیان اوراق بهادار.
|
جدول 2-4 اعضای صندوق
|
اردن
|
کارگزاران شاغل در بورس عمان در صورت اتمام عضویت و تایید تسویه معاملات در
بورس و انجام تعهدات در قبال صندوق باید سهم عضو مزبور تا 90 روز پس از پایان
عضویت به وی بازگردانده شود.
|
|
اندونزی
|
اعضای اتاق پایاپای
|
|
کانادا
|
کارگزاران عضو سازمان سرمایه‌گذاری کارگزارای کانادا، بورس‌های اوراق بهادار
آلبرتا، تورنتو، وینپگ، ونکوور، مونترال و بورس آتی تورنتو و بورس کانادا
|
|
لتونی
|
کارگزاران عضو بورس اوراق بهادار ریگا. اعضای بورس باید درخواست عضویت خود
را به مقام ناظر ارائه دهند و مقام ناظر موظف است یک ماه پس از دریافت درخواست
تقاضا، به طور کتبی به آن پاسخ دهد. اعضای صندوق از حقوق و تعهدات تعیین شده در
قانون اوراق بهادا سال 1995، مفاد اساسنامه بورس اوراق بهادار ریگا، مقررات بورس
ریگا و مقررات صندوق تضمین برخوردارند و می‌توانند هر نوع درخواست و ادعای خود
را در مورد فعالیت صندوق تضمین به مقام ناظر یا هیئت مدیره ارائه دهند و پاسخ کتبی
دریافت کنند. برکناری اعضا از صندوق با تشخیص مقام ناظر و توسط آن نهاد صورت می‌گیرد.
در این حالت عضو مزبور در صورت تکمیل و تسویه تعهداتش به صندوق به وی بازگردانده
می‌شود.
|
|
لیتوانی
|
کارگزاران عضو بورس اوراق بهادار لیتوانی. در صورت لغو عضویت یا انحلال
صندوق تضمین، مانده دارایی‌های اعضا باید پس از تکمیل تعهدات آنها نسبت به
صندوق، بازگردانده شود.
|
|
مصر
|
کارگزاران مجاز و اعضای اتاق پایاپای و سپرده‌گذاری
|
|
هندوستان
|
صندوق تضمین تجاری: اعضای بورس اوراق بهادار بمبئی
صندوق احتیاطی کارگزاران: اعضای بورس اوراق بهادار بمبئی
|
|
هنگ‌کنگ
|
کارگزاران بورس اوراق بهادار هنگ‌کنگ
|
جدول 2-5 مدیریت
صندوق
|
اردن
|
هیئت مدیره بورس عمان
|
|
استرالیا
|
مؤسسه تضمین بورس‌های اوراق بهادار که خود تحت پوشش بورس استرالیاست.
|
|
اندونزی
|
مؤسسه تضمین و پایاپای در مواردی که نهاد ناظر بر بازار سرمایه تشخیص دهد
مؤسسه مزبور نمی‌تواند صندوق تضمین را مدیریت کند و وظایف خود را در این راستا
ادامه دهد یا در مواردی که سایر اشخاص نتوانند این مسؤولیت را بر عهده گیرند،
مدیریت صندوق تضمین بر عهده دولت اندونزی قرار خواهد گرفت.
|
|
جمهوری چک
|
نهاد تسویه بورس پراگ که یک شرکت تضامنی است.
|
|
کانادا
|
هیئت مدیره صندوق که به وسیله سازمان کارگزاران بورس‌های کانادا منصوب می‌شوند
و متشکل از 5 نفر نماینده تشکیلات کارگزاری، 5 نفر نماینده سرمایه‌گذاران عمومی،
رییس و دبیر کل صندوق است.
|
|
لتونی
|
مقام ناظر بورس اوراق بهادار ریگا. هیئت مدیره صندوق تضمین
|
|
لیتوانی
|
هیئت مدیره صندوق تضمین با ترکیب و تشکیلاتی براساس آیین‌نامه مصوب هیئت
نظارت بر بورس اوراق بهادار. بر این اساس هیئت مدیره صندوق تضمین باید متشکل از
5 عضو شامل، نماینده‌ای از بورس اوراق بهادار، 3 نماینده از اعضای بورس اوراق بهادار
و نماینده‌ای از واحد سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار لیتوانی باشد.
|
|
مصر
|
صندوق توسط کمیته مدیریت خطر تسویه متشکل از 7 عضو شامل دو گروه از
کارگزاران و اعضای اتاق پایاپای و سپرده‌گذاری به علاوه یک عضو از هر بانک، بورس‌های
اوراق بهادار قاهره و اسکندریه و هیئت مدیره بازار سرمایه، اداره می‌شود و هیئت
مدیره بازار سرمایه بر آن نظارت دارد.
|
|
هندوستان
|
صندوق تضمین تجاری: کمیته‌ای قانونی و اجرایی براساس قانون بورس اوراق
بهادار به نام کمیته برخورد با متخلفان به نمایندگی از سوی 60 درصد اعضا، صندوق
را اداره می‌کند.
صندوق احتیاطی کارگزاران: هیئت مدیره متشکل از رییس، دبیر کل، معاون، خزانه‌دار
کل و سه عضو انتصابی بورس اوراق بهادار بمبئی، کمیته‌ای به منظور اداره و مدیریت
صندوق انتخاب می‌کند و به آن اختیارات کافی به منظور انجام وظایفش اعطا می‌نماید.
|
|
هنگ‌کنگ
|
نهاد تسویه اوراق بهادار هنگ‌کنگ و با نظارت کمیته مدیریت خطر.
|
جدول 2-6 منابع صندوق
|
اردن
|
1- سهم اعضا (پرداخت 15 هزار دینار در زمان تشکیل صندوق، مبلغ 0001/0 حجم
دادوستد روزانه)؛
2- بازدهی حاصل از سرمایه‌گذاری وجوه صندوق تضمین کارگزاران؛
3- هزینه دیرکرد بازپرداخت دیون صندوق؛
4- اعانه، کمک‌های داوطلبانه، هدایا و کمک‌های بلاعوض دریافتی توسط صندوق با
تایید هیئت مدیره وجوه صندوق به امانت نزد بورس نگهداری می‌شود و نباید در خارج
از حوزه‌های تعیین شده توسط آیین‌نامه سپرده‌گذاری شود.
|
|
اندونزی
|
1- سهم اعضا (مبلغ 01/0 درصد ارزش هر معامله)؛
2- عواید حاصل از سرمایه‌گذاری وجوه صندوق تضمین بر روی اوراق قرضه دولتی،
سپرده بانکی یا اوراق بدهی دولت با ترکیب مصوب کمیته سیاست اعتباری و مدیریت
ریسک صندوق تضمین.
منابع مالی صندوق تضمین باید در حساب اوراق بهادار بانک امین مورد تایید
کمیته مدیریت ریسک و سیاست اعتباری مؤسسه تضمین و پایایاپای به امانت گذاشته
شود.
|
|
جمهوری چک
|
صندوق تضمین دادوستدهای خودکار: سهم اعضا (سپرده اولیه تعیین شده
توسط اتاق بورس و به پیشنهاد کمیته دادوستدهای بورس، سپرده متغیر بر حسب
ارزش و تعداد دادوستدهای هر عضو).
صندوق تضمین بازار سیستم حمایتی: سهم اعضا (سپرده اولیه تعیین شده
توسط اتاق بورس و به پیشنهاد کمیته دادوستدهای بورس، سپرده متغیر بر حسب
اختلاف نرخ‌های رسمی اوراق بهادار دادوستد شده در بازار سیستم حمایتی که تسویه
آنها از سوی عضو صندوق معلق یا فسخ شده است).
|
|
کانادا
|
1- سهم اعضا ( با نرخی متناسب با رشد صنعت سرمایه‌گذاری کانادا)؛
2- عواید حاصل از سرمایه‌گذاری سهم اعضا؛
3- ارتباط اعتباری با 2 بانک کانادا.
|
|
لتونی
|
1- سهم اعضا (پرداخت‌های ثابت تعیین شده توسط مقام ناظر و قابل پرداخت به
مدت 2 هفته پس از پذیرش، پرداخت‌های متغیر تعیین شده توسط مقام ناظر با توجه به
میزان معاملات انجام شده و تعلیقی عضو مزبور طی هر نشست معاملاتی و حداقل برابر
10 درصد کل معاملات انجام شده و تعلیقی آن)؛
2- عواید حاصل از گردش وجوه صندوق تضمین و سرمایه‌گذاری آن در دارایی‌های کم‌خطر
و با نقدینگی بالا؛
3- جریمه‌های دریافتی از اعضای بدهکار به صندوق.
|
|
لیتوانی
|
1- سهم اعضا (سهم مشارکت اولیه که باید پیش از اتخاذ تصمیم هیئت مدیره بورس
اوراق بهادار مبنی بر اعطای مجوز دادوستد در بورس به شرکت‌های کارگزاری مالی و
بانک‌های دارای مجوز، از سوی مؤسسات مزبور پرداخت شود. سهم مشارکت متغیر با توجه
به میزان فعالیت عضو صندوق در کوتاه مدت و قابل محاسبه توسط اداره تسویه و
دادوستد بورس اوراق بهادار، سهم مشارکت اضافی با توجه به میزان فعالیت عضو صندوق
در ماه گذشته قابل محاسبه توسط اداره تسویه و دادوستد بورس اوراق بهادار، پرداخت‌های
فوقالعاده توسط اعضا به منظور تکمیل دارایی‌های صندوق تضمین برای پوشش کسری در
پرداخت نقدی)؛
|
ادامة جدول 2-6
|
ادامه لیتوانی
|
2- عواید حاصل از سرمایه‌گذاری وجوه صندوق تضمین: درآمدها و اوراق بهادار
صندوق تضمین باید در حساب‌های جداگانه‌ای در یک بانک داخلی با شعبه یک بانک
خارجی ثبت شده در جمهوری لیتوانی که توسط هیئت مدیره صندوق انتخاب می‌شود،
نگهداری شود. این دارایی‌ها باید جزء اموال بورس اوراق بهادار باشد.
|
|
مصر
|
سهم اعضا براساس میانگین معاملات روزانه سه ماه گذشته که حداقل 5 درصد آن به
صورت نقدی و باقیمانده در طی 3 ماه پرداخت می‌شود.
|
|
هنگ‌کنگ
|
1- سهم اعضا، تعیین شده توسط نهاد تسویه اوراق بهادار هنگ‌کنگ و حداقل معادل
50 هزار دلار هنگ‌کنگ؛
2- استفاده از تسیهلات بانکی و سیاست‌های بیمه‌ای؛
3- منابع نهاد تسویه اوراق بهادار هنگ‌کنگ که به تشخیص نهاد مزبور و با
موافقت کمیته مدیریت خطر می‌تواند به منابع صندوق اضافه شود؛
4- عواید حاصل از سرمایه‌گذاری دارایی‌های صندوق.
|
جدول 2-7 نحوه
پرداخت خسارت توسط صندوق
|
اردن
|
حداکثر 150 هزار دینار اردن مشروط به مناسب بودن نسبت تعهدات صندوق به وجوه
سپرده‌گذاری شده در آن، در صورت قصور کارگزار خریدار در زمینه پرداخت ارزش اوراق
بهادار خریداری شده یا کارگزار فروشنده در مورد تحویل اوراق بهادار فروخته شده
مدیریت بورس از کارگزار متخلف می‌خواهد بدهی خود را تسویه کند. در صورت عدم
تسویه بدهی، کارگزار متخلف تا تسویه کامل بدهی از دادوستد در بورس منع می‌شود و
صندوق، بدهی مزبور را تسویه خواهد کرد.
|
|
استرالیا
|
میزان جبران خسارت توسط صندوق با میزان منابع در اختیار صندوق ارتباط مستقیم
دارد. برای هیچ یک از دعاوی جبران خسارت سقفی در نظر گرفته نمی‌شود. با این حال،
به هنگام ورشکستگی کارگزار، در مجموع رقمی برابر با 2/11 میلیون دلار برای همه
دعاوی مربوط به یک کارگزار ورشکسته پرداخت می‌شود. در برخی شرایط مؤسسه تضمین می‌تواند
مبلغ خسارت قابل پرداخت به مدعی را کاهش دهد. ادعای خسارت باید ظرف مدت 6 ماه پس
از آگاهی مدعی از خسارت مورد نظر ارائه شود. پذیرش دعاوی پس از مدت 6 ماه تنها
با تایید هیئت مدیره مؤسسه تضمین امکان‌پذیر است. شخص کارگزار، همسر یا بستگان
کارگزار و شرکت‌هایی که این افراد در آن مسؤولیت دارند، براساس قانون شرکت‌ها
نمی‌توانند به دلیل انتقال غیرمجاز اوراق بهادار یا اعلام ورشکستگی کارگزار
ادعای خسارت کنند. وجوهی که به صورت وام به کارگزار پرداخت شده است و خسارت‌های
ناشی از قصور اشخاصی غیر از خود کارگزار مشمول جبران خسارت نخواهد شد.
|
|
جمهوری چک
|
در صورت بدهکار بودن خریدار:
1-
اطلاع به دبیر کل و تعلیق معاملات خریدار
2-
فراهم نمودن امکان خریداری اوراق یاد شده توسط هر عضوی از بورس از طرف مقابل
بدهکار
3-
تسویه تعهد مالی بدهکار به طلبکار و دریافت مبلغ مورد نظر از خریدار دوم
4-
پرداخت مبلغ دریافتی از خریدار دوم به صندوق
در صورت بدهکار بودن فروشنده:
1-
تعلیق انتقال نقدینگی طلبکار به حساب بدهکار توسط نهاد تسویه
2-
دادن فرصت زمانی 3 روزه به بدهکار برای خرید اوراق مورد بدهی
3-
فراهم نمودن امکان خرید اوراق مورد نظر توسط نهاد تسویه در صورت ناتوانی
فروشنده بدهکار به انجام تعهد خود
4-
جبران زیان ناشی از تفاوت قیمت خرید و فروش اوراق تحویلی توسط صندوق تضمین،
از محل دارایی‌های سپرده بدهکار نزد صندوق
|
|
کانادا
|
سقف جبران خسارت از اول سپتامبر 1999 از 500.000 دلار به یک میلیون دلار یا
هر ترکیبی از اوراق بهادار یا وجه نقد افزایش یافته است. صندوق تضمین همچنین
حساب‌های عمومی را برای زیان‌های مربوط به اوراق؛ اعم از سهام، اوراق قرضه،
اسناد خزانه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و ابزارهای مشتق و نیز وجه نقد به
میزان یک میلیون دلار پوشش می‌دهد. شکایت و طرح دعوی از سوی مشتریان براساس
قوانین ورشکستگی کانادا و سایر مقررات مربوطه ارزیابی خواهد شد. مشتریان 180 روز
از زمان اعلام ورشکستگی فرصت طرح دعوی دارند.
|
ادامة جدول 2-7
|
لتونی
|
در صورت عدم توانایی یکی از اعضا برای تکمیل فرآیند معاملات انجام شده در یک
نشست معاملاتی، صندوق براساس مقررات بورس اوراق بهادار و مقررات صندوق، تسویه
معاملات را بر عهده خواهد گرفت. صندوق، این مبلغ را به اضافه دو برابر نرخ بهره
بانک لاتویا برای طول دوره تاخیر به طرف دیگر معامله پرداخت می‌کند. چنانچه کل
مبلغ پرداختی عضو برای تکمیل معاملات ناتمام وی کافی نباشد، مابه‌التفاوت خسارت
از منافع سایر اعضا به نسبت و حداکثر تا سقف کل پرداخت‌های اعضا به صندوق،
پرداخت می‌شود.
|
|
لیتوانی
|
دارایی‌های صندوق تضمین به منظور پوشش کسری منابع نقدی به شیوه مورد اشاره
در مقررات تسویه دادوستد اوراق بهادار در بورس ملی اوراق بهادار لیتوانی استفاده
می‌شود. کسری دارایی‌ها، ابتدا از سهم عضو خاطی در تسویه معاملات سپس از سهم
سایر اعضا به نسبت و در مواقعی که کل میزان دارایی‌های صندوق تضمین برای پوشش
کسری مزبور کافی نباشد از محل پرداخت‌های فوقالعاده اعضا تأمین می‌شود.
|
|
مالزی
|
صندوق تضمین شکایت‌هایی را که در چارچوب موارد پیش‌بینی شده در قانون باشند،
منطبق با مقررات تنظیم شده و تمام اطلاعات ارائه شده به هیئت داوری و کمیته
تحقیق بررسی می‌کند و حداکثر خسارت پرداختی در هر مورد 100.000 رینگت خواهد بود.
|
|
هندوستان
|
صندوق تضمین تجاری: در صورت عدم انجام تعهدات روزانه توسط یکی از اعضا، اتاق
پایاپای مورد را به اطلاع دبیر کل بورس می‌رساند. هیئت مدیره یا فرد منتخب هیئت
مدیره 2 ساعت پس از ابلاغ اخطار به عضو خاطی وی را معرفی و پس از آن کمیته اداره‌کننده
صندوق مبلغ وجوه تسویه پرداخت نشده عضو مزبور را بی‌درنگ به اتاق پایاپای پرداخت
می‌نماید.
|
|
هنگ‌کنگ
|
صندوق تضمین، خسارت ناشی از قصور کارگزار عضو را از سهم کارگزار خاطی در
صندوق جبران می‌کند و در صورت کافی نبودن آن، از سهم مشارکت سایر کارگزاران عضو
صندوق، به نسبت پرداخت خواهد کرد. نهاد تسویه بورس اوراق بهادار هنگ‌کنگ، در
حالت اول موضوع را به اطلاع اعضایی که پرداخت بابت جبران خسارت آنها صورت گرفته
است و در حالت دوم به اطلاع تمامی اعضا می‌رساند.
|
جدول 2-8 نحوه
بازپرداخت دیون به صندوق
|
اردن
|
مدیریت بورس عمان، از کارگزار متخلف می‌خواهد وجوهی که صندوق از طرف او
پرداخت کرده و هزینه تاخیر در پرداخت را که براساس آیین‌نامه صندوق روزانه 25/0
درصد مبلغ پرداخت شده از طرف کارگزار توسط صندوق خواهد بود، به صندوق پرداخت
کند.
|
|
استرالیا
|
مؤسسه تضمین، بهره سالانه‌ای معادل 5 درصد برای خسارت‌های پرداخت شده مطابق
قانون در نظر می‌گیرد.
|
|
اندونزی
|
در مواردی که صندوق تضمین تعهدات مؤسسه تضمین و پایاپای را تسویه می‌کند،
چنانچه منابع صندوق ناشی از عواید حاصل از فروش دارایی‌های اعضای اتاق پایاپای
که مرتکب قصور در انجام تعهدات خود شده‌اند کافی نباشد، وجوه پرداختی توسط صندوق
باید ظرف یک سال توسط اعضای شبکه اعتباری بازپرداخت شود.
|
|
جمهوری چک
|
در صورت بدهکار بودن خریدار، نهاد تسویه امکان خریداری اوراق بهادار مزبور
را توسط یکی از اعضای بورس از طرف مقابل بدهکار فراهم خواهد کرد. سپس این نهاد،
تعهد مالی بدهکار به طلبکار را تسویه می‌کند و مبلغ مربوط به بهای فروش اوراق
مورد نظر را از طرف دوم دریافت می‌نماید. این مبلغ به صندوق تضمن بازگردانده
خواهد شد.
|
|
لتونی
|
اگر منابع صندوق در ضمن تکمیل معاملات تعلیقی اعضا بدهکار شده باشد، عضو
مزبور باید جریمه‌ای به میزان منابع مورد استفاده به اضافه فرع آن به میزان دو
برابر نرخ بهره رایج در بانک لاتویا برای دوره تأخیر بپردازد.
|
|
هنگ‌کنگ
|
پس از هر مورد برداشت از محل سهم مشارکت یک کارگزار، نهاد تسویه اوراق
بهادار هنگ‌کنگ از کارگزار می‌خواهد که مبلغ کسر شده را جبران کند و کارگزار نیز
موظف به انجام آن است. در این گونه موارد، برای رفع تردید، مبلغی بیش از رقم کسر
شده درخواست می‌شود. نهاد تسویه اوراق بهادار هنگ‌کنگ تعهدی نسبت به ترمیم مبالغ
پرداخت شده از محل صندوق ندارد و در صورت انجام اقدامی در این راستا، این مبلغ
به حساب طلب صندوق تضمین منظور خواهد شد.
|
جدول 2-9 سایر
موارد
|
اردن
|
1- هیئت مدیره بورس عمان می‌تواند براساس شرایطی که تعیین می‌کند، صندوق را
در برابر خطراتی که با آن مواجه است بیمه کند.
2- وجوه امانی اعضا که در حساب‌های بورس عمان نگهداری می‌شود به عنوان بخشی
از سهم اعضا در صندوق در نظر گرفته می‌شود.
3- درآمد صندوق باید براساس میزان سهم اعضا در آن، به تراز اعضا اضافه شود.
4- بدهی‌های اعضایی که از تسویه بدهی‌های خود با صندوق کوتاهی می‌کنند، باید
از سهم آنها کسر شود. در صورتی که سهم آنها برای تسویه تعهدات‌شان کافی نباشد،
مابه‌التفاوت از سهم بقیه اعضا به نسبت کسر می‌شود.
|
|
استرالیا
|
ادعای خسارت باید به صورت کتبی و براساس فرم‌های موجود، به همراه اسناد و
مدارک مربوط، به مؤسسه تضمین تحویل داده شود. تعیین مدت زمان رسیدگی با توجه به
پیچیدگی موضوع، متفاوت است. طرح ادعای خسارت، پس از گذشت 6 ماه باید به همراه
اطلاعات و مدارکی برای توجیه این تاخیر ارائه شود. پس از انجام بررسی‌های لازم،
پرونده مدعی برای اعلام نظر نهایی به هیئت مدیره مؤسسه تضمین ارسال می‌شود. در
صورت نارضایتی مدعی از رای صادر شده، امکان درخواست تجدید نظر ظرف مدت 3 ماه
وجود دارد.
|
|
اندونزی
|
1- مدیر مؤسسه تضمین و پایاپای موظف است در هر ماه موقعیت مالی صندوق تضمین
را با استفاده از اصول حسابداری و روش‌های رایج در ارائة گزارش‌های صندوق‌های
سرمایه‌گذاری، حداکثر 15 روز بعد از پایان هر ماه به نهاد ناظر بر بازار سرمایه
گزارش دهد. این گزارش باید به صورت جداگانه ارائه شود.
2- گزارش مالی سالانه حسابرسی شده صندوق باید حداکثر 60 روز پس از پایان سال
مالی به نهاد ناظر بر بازار سرمایه ارائه شود.
3- مؤسسه تضمین و پایاپای می‌تواند 5/0 درصد از درآمد ناخالص سرمایه‌گذاری
صندوق تضمین را به عنوان هزینه خدمات مدیریت سرمایه‌گذای در نظر گیرد و به منابع
مؤسسه اضافه کند. تصویب هزینه‌های خدمات حسابداری و حسابرسی گزارش مالی صندوق
تضمین توسط مؤسسه تضمین و پایاپای بر عهدة کمیته مدیریت ریسک و سیاست اعتباری
صندوق تضمین است.
|
|
لیتوانی
|
1- هیئت مدیره صندوق تضمین می‌تواند برخی از اعضای بورس اوراق بهادار را به
عنوان واسطه‌های سرمایه‌گذاری وجوه صندوق براساس قرارداد یک ساله‌ای که بین رییس
کل بورس اوراق بهادار یا رییس هیئت مدیره صندوق تضمین و عضو مزبور به امضا می‌رسد،
تعیین نماید.
2- اعضایی که از پرداخت سهم مشارکت بورس در یک روز کاری بعد از اعلام بورس
خودداری کنند، موظف به پرداخت جریمه‌ای معادل 2/0 درصد بدهکاری خود به صندوق به
ازای هر روز تاخیر خواهند بود.
3- هرگونه اختلاف بین اعضای بورس در رابطه با فعالیت‌های صندوق تضمین باید
به وسیله مذاکره و توافق مشترک حل و فصل شود. در غیر این صورت، شیوه مورد اشاره
در قوانین جمهوری لیتوانی مبنای عمل قرار می‌گیرد.
|
|
هنگ‌کنگ
|
نهاد تسویه اوراق بهادار هنگ‌کنگ مجاز است با تشخیص خود و با تایید کمیته
مدیریت خطر، صندوق تضمین را منحل اعلام کند. مگر آن که شرایط دیگری در قانون پیش‌بینی
شده باشد. به هنگام اعلام انحلال صندوق تضمین شرایط برداشت از منابع صندوق بر
حسب اولویت‌های زیر خواهد بود:
1- برداشت مبالغی که باید از محل صندوق تضمین پرداخت شود.
2- برداشت بابت هزینه‌های مربوط به مدیریت و امور اجرایی انحلال صندوق
3- پرداخت باقیمانده سهم مشارکت اعضا
4- سایر پرداخت‌ها به تشخیص نهاد تسویه اوراق بهادار هنگ‌کنگ و تایید کمیته
مدیریت خطر
|
3- طرح کلی مقررات پیشنهادی
در
بازار اوراق بهادار، سرمایه‌گذاران در برابر خطر رفتار نامناسب واسطه‌های بازار
قرار دارند و در این میان، آسیب‌پذیری سرمایه‌گذاران فردی به مراتب بیش از
سرمایه‌گذاران نهادی است. از این رو، مجموعه تنظیمی و نظارتی بازار اوراق
بهادار، به منظور شکل‌گیری یک بازار منسجم و کارآمد باید بتواند ریسک ناشی
از ناکارکردی برخی از اجزای مجموعه بازار اوراق بهادار به ویژه قصور واسطه‌های
بازار را به کمترین حد ممکن کاهش دهد. ازآنجا که ریسک قصور در هر حال وجود
دارد و هیچگاه به صفر نمی‌رسد، سازوکار تنظیم و نظارت باید درجستجوی راه‌ها و
ابزارهایی باشد تا بتواند اثرات مستقیم و جانبی چنین ریسکی را کاهش دهد یا
خنثی نماید.حتی در صورت ناگزیری از قطع فعالیت یک واسطه بازار، این امر
نباید به زیان مشتریان یا بروز آسیب‌های سیستمی تمام شود. بنابراین لازم
است ترتیبات ایمنی لازم برای مواقع رویارویی با چنین احتمال‌هایی فراهم باشد.
در همین راستا، بسیاری از بورس‌های اوراق بهادار به منظور ایفای یکی از
مهمترین وظایف خود مبنی بر ایجاد محیطی امن و باثبات برای سرمایه‌گذاری و
نیز حمایت کافی از سرمایه‌گذاران در برابر سطوح و اشکال مختلف ریسک موجود
در بازار یا نهادهای تسویه اوراق بهادار به منظور تضمین تسویه معاملات در
بورس، به تشکیل صندوق تضمین گاه به صورت یک نهاد مستقل با مبنای قانونی
و گاه به شکل افتتاح یک حساب جداگانه در بورس اقدام نموده‌اند. صندوق
تضمین با گردآوری دارایی‌های مالی، درصدد تضمین تعهدات و پوشش ریسک ناشی
از دادوستد اوراق بهادار و جبران خسارت سرمایه‌گذاران در برابر ورشکستگی و
قصور و تخلفات کارگزاران خواهد بود.
به دلیل ضرورت
طراحی ابزار و پیش‌بینی سازوکاری به منظور حمایت از سرمایه‌گذاران در برابر
خطرات بازار و با توجه به نبود بستر قانونی مناسب برای تشکیل صندوق تضمین
با شخصیت حقوقی مستقل، افتتاح حساب ویژهای تحت عنوان "حساب تضمین تعهدات کارگزاران" با هدف تضمین تعهدات کارگزاران و
پوشش لازم در صورت توقف از پرداخت و قصور و عدم انجام تعهدات آنها در قبال
مشتریان توسط سازمان بورس اوراق بهادار تهران پیشنهاد می‌شود. طراحی این
حساب با اقتباس از سپرده امانی
صورت گرفته است. سپرده امانی پول یا مالی است که بدون اختلاط با وجوه
یا اموال دیگر نگهداری می‌شود و با هدف خاص یا به منظور پرداخت دیون معین
یا انجام تعهدات خاص، سپرده‌گذاری شده است.
مکلف‌نمودن
بورس به افتتاح چنین حسابی براساس اصلاح اساسنامة سازمان کارگزاران بورس
اوراق بهادار تهران به صورت افزودن یک بند و 2 تبصره به ماده 4 اساسنامه
مزبور و پیش‌بینی افتتاح حساب مزبور به عنوان یکی از موضوعات سازمان به
صورت زیر صورت می‌گیرد:
ـ افتتاح حساب
ویژهای به نام "حساب
تضمین تعهدات کارگزاران"
با هدف تضمین تعهدات و پوشش لازم در صورت توقف از پرداخت و قصور و عدم
انجام تعهدات آنها در قبال مشتریان.
تبصرة 1 نحوه افتتاح، واریز، برداشت، تسویه و
استرداد سهم‌الشرکه هر یک از شرکا (کارگزاران) از حساب مذکور، به موجب آیین‌نامه‌ای
خواهد بود که به تصویب شورای بورس می‌رسد.
تبصرة 2 سازمان بورس می‌تواند در صورت
لزوم، نسبت به تشکیل صندوقی با شخصیت حقوقی مستقل به منظور انجام وظایف
فوق اقدام نماید.
با
توجه به تبصرة 1 پیشنهادی و ضمن رعایت چارچوب‌های کلی سازوکار صندوق
تضمین در کشورهای دیگر همچنین با توجه به ساختار کنونی و شرایط حاکم بر
بورس اوراق بهادار تهران و الزام‌ها و نیازهای موجود، آیین‌نامه حساب تضمین
تعهدات کارگزاران در 14 ماده و 8 تبصره به گونه‌ای تدوین شده است که
موارد زیر را پوشش دهد:
1- هدف از تشکیل حساب و تعهدات آن
حساب
تضمین تعهدات کارگزاران، به منظور تأمین و پوشش خسارات ناشی از موارد زیر
تشکیل می‌شود:
الف - عدم
تکمیل فرآیند دادوستد تا تسویه نهایی اوراق بهادار
دادوستد سهام در بورس اوراق بهادار تهران براساس
سفارش‌های خرید و فروش مبتنی بر نام و مشخصات کامل هر سفارش دهنده و توسط
کارگزاران بورس انجام می‌شود.
هر دادوستد از تطبیق سفارش‌های خرید وفروش کارگزاران در ساعات رسمی باز بودن
بازار و براساس روش حراج ـ تطبیق سفارش‌ها برپایه کمترین قیمت عرضه با
بیشترین قیمت تقاضا ـ انجام خواهد شد. هر مشتری به منظور خرید سهام باید
دستور معامله را به‌کارگزار از طریق تکمیل برگ سفارش خرید و واریز وجه مربوط
به حساب کارگزار ارایه کند. در صورتی که کارگزار دستور معامله را به شکلی
غیر از حالت کتبی دریافت کند، معمولا بلافاصله برگ ویژه سفارش معامله را
به نیابت از مشتری خود تکمیل و در اولین فرصت به امضای وی می‌رساند.
کارگزار نسخه‌ای از برگ سفارش خرید را به واحد سپرده‌گذاری به منظور ثبت
مشخصات خریدار در رایانه و تعیین کد معاملاتی برای وی ارسال خواهد کرد. با
ارایه کد معاملاتی خریدار به کارگزار توسط واحد سپرده‌گذاری، کارگزار سفارش
خریدار را وارد رایانه می‌کند. پس از انجام معامله توسط رایانه و افزایش
دارایی سهام خریدار به میزان حجم معامله، وجه حاصل از فروش سهام به
حساب کارگزار فروشنده واریز می‌شود (تسویه وجوه) و گواهینامه سهام که توسط
واحد سپرده‌گذاری برای مانده سهام سپرده معامله نشده سهامدار منتشر شده
است از طریق کارگزار خریدار به مشتری تحویل داده می‌شود.
از سوی دیگر،
هر مشتری فروشنده باید علاوه بر برگ ویژه مربوط به دستور فروش، برگ
وکالتنامه فروش را نیز تکمیل و همراه با برگ سهم اصلی
یا گواهینامه نقل و انتقال موقت به کارگزار ارایه کند. کارگزار با ورود سفارش
فروش به رایانه، امکان انجام معامله را توسط رایانه و کاهش دارایی سهام
فروشنده به میزان حجم معامله، فراهم خواهد کرد. تسویه وجوه و پرداخت وجه
حاصل از فروش سهام به حساب کارگزار و تحویل گواهینامه مانده سهام به
مشتری توسط کارگزار (پایاپای سهام) مراحل بعدی پس از انجام معامله می‌باشند.
یکی از تعهدات حساب تضمین، پوشش خسارات ناشی از عدم تکمیل فرآیند دادوستد
تا تسویه نهایی اوراق بهادار است. به بیان دیگر، در صورتی که هر یک از
کارگزاران به هر علت به تعهدات خود در زمینه تسویه معاملات در مهلت مقرر
عمل نکنند، مدیریت حساب مکلف است بدهی کارگزار مزبور را از محل حساب تضمین
تسویه کند.
ب - انجام
تخلف یا قصور در انجام تعهدات کارگزاران
از
دیگر تعهدات حساب تضمین، جبران خسارت‌های ناشی از انجام تخلف یا قصور در
انجام تعهدات کارگزاران است. برخی از عمده‌ترین موارد تخلفات کارگزاران
فعال در بورس اوراق بهادار تهران را می‌توان به صورت زیر برشمرد:
- انتقال اوراق بهادار متعلق به مشتری بدون اجازه وی
در
بسیاری از موارد، انتقال بدون اجازه اوراق بهادار، منجر به واردآمدن خسارت
به سرمایه‌گذاران می‌شود. انتقال بدون اجازه اوراق بهادار گاه می‌تواند از
طریق ایجاد مالکیت جعلی و فروش سهام دیگران انجام شود. در این روش، شخص
متخلف با اطلاع از کد معاملاتی یک سهامدار و با در دست داشتن مدارک جعلی
او، اقدام به خرید تعداد محدودی سهم به نام وی می‌کند و با تجمیع سهام و
ارایه مدارک جعلی، سهام او را از طریق کارگزاری یکجا به فروش می‌رساند.
ماهیت این تخلف، همانند فروش بدون اجازه سرمایه‌گذار است و سهامدار واقعی
می‌تواند با توجه به انتقال غیر مجاز سهام خود، از کارگزار شکایت و ادعای خسارت
نماید.
نوع دیگر از
عملیاتی که منجر به انتقال بدون اجازة اوراق بهادار می‌شود، خرید و فروش
بدون اخذ دستور از مشتری یا ارایه دستور معامله، به ویژه دستور فروش از طرف
فرد ثالث دیگری غیر از سهامدار است. برای مثال کارگزار، به دلیل روابط
نزدیک فرد "الف" و "ب" و
انجام چند معامله برای آنها در گذشته و آشنایی با آنان، سهام فرد "الف" را به دستور فرد "ب" بدون رویت وکالتنامه و به تصور
اینکه فرد "الف" نیز از این دستور آگاه است به فروش
می‌رساند، اما در نهایت معلوم می‌شود که فروش سهام بدون اجازه سهامدار اصلی
بوده است.
- عدم اجرای دستور مشتریان
عدم
توجه به محدودة قیمت تعیین شده توسط مشتری نمونه‌ای از موارد عدم اجرای
دستور مشتریان است. در این مورد کارگزار، سهام مشتری را برخلاف توافق قبلی،
در قیمت‌های پایین‌تری می‌فروشد یا در قیمت‌های بالاتری می‌خرد. در مورد سفارش‌های
با قیمت باز نیز این تخلف مشاهده می‌شود. در این حالت، تعلل کارگزار موجب
می‌شود که سهام در قیمت کف برای مشتری خریداری نشود یا هنگامی که قیمت‌ها
در حداکثر خود قرار دارند سهام فروشنده به فروش نرسد و مشتری متحمل زیان
گردد. این تخلفات ناشی از نقض ماده 26 قانون تأسیس بورس اوراق بهادار
مبنی بر رعایت حدود و شرایط تعیین شده توسط مشتری در انجام معاملات است.
- عدم رعایت اولویت انجام سفارش‌ها
در این
حالت، کارگزار اولویت زمانی تعیین شده در آیین‌نامه معاملات بورس اوراق
بهادار تهران را رعایت نمی‌کند و نوبت یک مشتری را براساس روابط بین خود و
مشتری دیگر یا منافع خود، تغییر می‌دهد. به همین دلیل، مشتری که براساس
شرایط زمانی باید در اولویت قرار می‌گرفت، امکان خرید و فروش سهام در قیمت‌های
دلخواه خود را از دست می‌دهد و در نتیجه متحمل زیان خواهد شد.
- عدم رعایت مهلت قانونی انجام معامله
کارگزاران
مکلفند در مهلت مقرر، تشریفات قانونی مربوط به انتقال سهام معامله شده را
انجام دهند همچنین دیون ناشی از انجام معاملات را پرداخت نمایند. عدم
رعایت مهلت قانونی انجام معامله توسط کارگزاران می‌تواند باعث واردآمدن
خسارت به مشتریان شود و از این رو، نوعی تخلف به شمار آید.
- استفاده از وجوه و دارایی‌های مشتریان به نفع خود و
دیگران
براساس
ماده 27 قانون تأسیس بورس اوراق بهادار تهران "هرگاه کارگزاری
که اوراق بهادار یا وجوهی را که برای انجام معامله به وی سپرده شده است،
به نفع خود و یا دیگران مورد استفاده قرار دهد، عمل او خیانت در امانت
محسوب می‌گردد."
خرید اعتباری را می‌توان به عنوان نمونه‌ای از انجام این عمل به شمار
آورد. در این مورد، کارگزار سفارش خرید بعضی از مشتریان را بدون آنکه از قبل
وجه آن پرداخت شده باشد، انجام می‌دهد. چنانکه پیشتر بیان شد متقاضیان
خرید سهام ابتدا باید بهای آن را به علاوه کارمزدهای تعیین شده به حساب
کارگزار واریز کنند و سپس رسید پرداخت وجه و برگه سفارش خرید را تسلیم
کارگزار نمایند یا در مورد سفارشات تلفنی، پرداخت باید بی‌درنگ صورت گیرد.
اما در بعضی موارد کارگزاران به عمد یا با تبانی، بدون دریافت وجه از مشتری،
سفارش خریدار را انجام می‌دهند و از آنجا که کارگزار خریدار موظف است مبلغ
سهام را از طریق اتاق پایاپای به کارگزار فروشنده بپردازد، بدیهی است که
این مبلغ یا از وجوه شخصی خود کارگزار یا از وجوه سایر مشتریان نزد کارگزار
پرداخت می‌شود.
آیین‌نامة
پیشنهادی حساب تضمین تعهدات کارگزاران، جبران خسارت‌های ناشی از انجام
تخلفات فوق را، در صورت عدم پرداخت خسارت توسط کارگزار خاطی در مهلت مقرر،
از تعهدات حساب تضمین در نظر گرفته است.
پ - سایر
تعهدات
توقف
از تأدیه وجوه و عدم توانایی در انجام تعهدات کارگزار در قبال مشتریان و
از بین رفتن اوراق بهادار یا وجه نقد امانی مشتریان نزد کارگزار در اثر سرقت،
آتش‌سوزی و... از دیگر تعهداتی است که آیین‌نامة پیشنهادی برای حساب تضمین
در نظر گرفته است.
2- شرکای حساب
براساس
آیین‌نامة پیشنهادی کارگزاران عضو بورس مکلفند با پرداخت سهم‌الشرکه‌ای که
میزان آن توسط مدیریت حساب تعیین خواهد شد، در حساب تضمین مشارکت کنند.
3- مدیریت حساب
مدیریت
حساب تضمین، به عهدة هیئت امنایی متشکل از دبیر کل بورس به عنوان رییس
هیئت، دو نماینده از بورس به تشخیص دبیرکل و دو نماینده منتخب از
کارگزاران بورس خواهد بود. براساس آیین‌نامة پیشنهادی، وظایف و اختیارات هیئت
امنای حساب تضمین عبارتند از:
·
تعیین میزان و
نحوة پرداخت سهم‌الشرکة اولیه شرکا (کارگزاران عضو)؛
·
تعیین نسبتی
از ارزش معاملات روزانه به عنوان سهم‌الشرکة متغیر و تعلیق دریافت آن در
صورت تشخیص؛
·
تسویة بدهی
شرکا از محل حساب تضمین در صورت انجام تخلف یا قصور در انجام تعهدات آنها
در قبال مشتریان؛
·
اعمال نظر در
مورد نحوة پرداخت (بازپرداخت) خسارت از محل (به) حساب تضمین؛
·
اعمال نظر در
مورد از سرگیری فعالیت پس از منع آن به دلیل عدم ایفای تعهدات مربوط به
بازپرداخت خسارت به حساب تضمین؛
·
اعمال نظر در
مورد سرمایه‌گذاری بخشی از منابع صندوق.
4- سهم‌الشرکة شرکا (کارگزاران عضو)
شرکای
(کارگزاران عضو) حساب تضمین مکلفند به هنگام افتتاح یا مشارکت در حساب
تضمین، مبلغی به عنوان سهم‌الشرکة اولیه به حساب مزبور واریز نمایند.
همچنین نسبتی از ارزش معاملات روزانه کارگزاران عضو به عنوان سهم‌الشرکة
متغیر به این حساب واریز خواهد شد. چنانچه پیش از این بیان شد، تعیین
میزان و نحوة پرداخت سهم‌الشرکة اولیه و نسبت سهم‌الشرکة متغیر از وظایف هیئت
امنای حساب تضمین است. آیین‌نامة پیشنهادی به هیئت امنای حساب تضمین
این اختیار را خواهد داد که به تشخیص خود، نسبت سهم‌الشرکة متغیر کارگزارانی
را که فعالیت آنها با ریسک بیشتری همراه است، افزایش دهد.
علاوه بر سهم‌الشرکة
کارگزاران عضو، منافع حاصل از سرمایه‌گذاری وجوه حساب تضمین و جریمة
دیرکرد بازپرداخت دیون شرکای حساب مزبور، از دیگر وجوهی است که به نسبت
سهم هر یک از اعضا به ماندة این حساب اضافه می‌شود.
5- نحوة پرداخت خسارت از محل حساب تضمین
براساس
آیین‌نامة پیشنهادی حساب تضمین تعهدات کارگزاران، در صورتی که به هر علت،
عدم ایفای تعهدات کارگزاران در زمینه تسویه معاملات در مهلت مقرر،
مانع از تکمیل فرآیند دادوستد تا تسویه نهایی اوراق بهادار شود، هیئت امنای
حساب تضمین موظف است حداکثر یک روز کاری بعد از دریافت اعلام بورس، بدهی
کارگزار مزبور را از محل حساب تضمین تسویه کند.
از سوی دیگر،
در این آیین‌نامه پیش‌بینی شده است چنانچه براساس رای هیئت داوری،
هر یک ازکارگزاران عضو حساب تضمین به دلیل انجام تخلف یا قصور در انجام
تعهدات خود ملزم به جبران خسارت مشتریان شوند و در صورت عدم توانایی
پرداخت خسارت مزبور توسط کارگزار عضو، باید حداکثر تا 5 روز پس ازابلاغ رای،
درخواستی مبنی بر پرداخت خسارت از محل حساب تضمین به هیئت امنای حساب
ارایه کنند. هیئت امنای حساب تضمین نیز باید خسارت تعیین شده را پیش از
اجرای حکم از طریق اداره‌ها و دوایر اجرای ثبت ـ موضوع مادة 10 آیین‌نامه هیئت
داوری بورس ـ از محل حساب تضمین پرداخت نماید.
براساس آیین‌نامة
پیشنهادی، حداکثر میزان خسارتی که هیئت امنا بابت هر عضو می‌پردازد از 10
درصد مانده حساب تضمین بیشتر نخواهد بود. این مبلغ، ابتدا از محل سهم‌الشرکه
کارگزار خاطی و در صورت عدم کفایت از محل سهم‌الشرکه سایر اعضا پرداخت
خواهد شد. چنانچه ماندة حساب برای پوشش همه تعهدات کافی نباشد، وجوه به
نسبت بین شکایت‌ها تقسیم می‌شود. در نمودارهای 3-1 و 3-2،
مراحل پرداخت خسارت از محل حساب تضمین خلاصه شده است.
6- نحوة بازپرداخت خسارت به حساب تضمین
پس
از هر مورد برداشت از محل حساب تضمین به منظور پوشش تعهدات کارگزار عضو
حساب، کارگزار مزبور مکلف است در صورت درخواست هیئت امنا، مبلغ کسر شده از
حساب را جبران کند. براساس آیین‌نامة پیشنهادی حساب تضمین تعهدات
کارگزاران، تعیین میزان و نحوة بازپرداخت بدهی کارگزار به حساب و در صورت
عدم تسویة بهنگام توسط کارگزار، تعیین جریمة دیرکرد با توجه به مبلغ و
دفعات پرداخت حساب از وظایف هیئت امنای حساب تضمین است. ضمانت اجرایی
انجام تکلیف کارگزاران مبنی بر بازپرداخت بدهی خود به حساب تضمین،
جلوگیری از فعالیت آنها توسط بورس، در صورت امتناع از واریز بدهی به حساب تضمین‌خواهد
بود.
7- سرمایه‌گذاری وجوه حساب
هیئت
امنای حساب تضمین می‌تواند حداکثر تا 40 درصد از وجوه حساب را در سرمایه‌گذاری‌های
کم‌خطر و با قابلیت نقدشوندگی زیاد به کار گیرد. منافع حاصل از سرمایه‌گذاری
وجوه حساب به نسبت سهم هر یک از شرکا به ماندة حساب آنها افزوده خواهد
شد.
8- پیش‌بینی انسداد حساب و کناره‌گیری
شرکا از حساب به دلیل لغو مجوزفعالیت در بورس
براساس
آیین‌نامة حساب تضمین تعهدات کارگزاران، در صورت انسداد حساب تضمین با
موافقت شورای بورس یا لغو پروانه کارگزاری هر یک از شرکا، ماندة دارایی‌های
وی باید پس از تکمیل و تسویه تعهداتش نسبت به حساب، بازگردانده شود.
4- مقررات پیشنهادی حساب تضمین تعهدات
کارگزاران
4-1 مواد
اصلاحی اساسنامة سازمان بورس اوراق بهادار
متن
زیر به عنوان بند 11 به مادة 4 اساسنامة سازمان کارگزاران بورس اوراق
بهادار تهران (موضوع سازمان) اضافه می‌شود:
"افتتاح حساب ویژهای به نام حساب تضمین تعهدات
کارگزاران با هدف تضمین تعهدات و پوشش لازم در صورت توقف از پرداخت و
قصور و عدم انجام تعهدات آنها در قبال مشتریان."
تبصرة 1 نحوة
افتتاح، واریز، برداشت، تسویه و استرداد سهم‌الشرکه هر یک از شرکا (کارگزاران)
از حساب مذکور، به موجب آیین‌نامه‌ای خواهد بود که به تصویب شورای بورس می‌رسد.
تبصرة 2 بورس می‌تواند در صورت لزوم، نسبت به
تشکیل صندوقی با شخصیت حقوقی مستقل، به منظور انجام وظایف فوق اقدام
نماید.
4-2 آیین‌نامة پیشنهادی حساب تضمین تعهدات کارگزاران
مادة 1 سازمان بورس
اوراق بهادار (که از این پس بورس نامیده می‌شود) مکلف است ظرف مدت یک ماه پس از
تصویب این آیین‌نامه، نسبت به افتتاح حساب ویژهای به نام حساب تضمین تعهدات
کارگزاران عضو (که از این پس حساب تضمین نامیده می‌شود)، به منظور تأمین و پوشش
خسارات ناشی از موارد زیر اقدام نماید:
1- عدم تکمیل فرآیند دادوستد تا تسویه
نهایی اوراق بهادار؛
2- توقف از تأدیه وجوه و عدم توانایی در
انجام تعهدات کارگزاران عضو در قبال مشتریان؛
3- از بین رفتن اوراق بهادار یا وجه نقد
امانی مشتریان نزد کارگزاران در اثر سرقت، آتش‌سوزی یا موارد دیگر
4- انجام عملیات زیر چنانچه منجر به
ورود خسارت به مشتریان گردد:
الف – استفاده از وجوه و دارایی‌های مشتریان به نفع خود و
دیگران؛
ب – انتقال اوراق بهادار متعلق به مشتریان بدون اجازة وی؛
پ – عدم رعایت مهلت قانونی انجام معامله؛
ت – عدم رعایت اولویت انجام سفارش‌ها؛
ث – عدم اجرای دستور مشتریان؛
ج – سایر موارد – که طبق رأی
هیئت داوری، کارگزار موظف به جبران خسارت سرمایه‌گذار است – با تشخیص هیئت امنای موضوع مادة 3 این آیین‌نامه.
مادة 2 کارگزاران
عضو بورس مکلفند در حساب تضمین مشارکت کنند.
مادة 3 مدیریت حساب
تضمین در موضوعاتی از قبیل ثبت سهم‌الشرکه اعضا، واریز وجه به حساب و برداشت از
آن، تسویه حساب یا استرداد سهم‌الشرکه اعضا بعد از ایفای تعهد، به عهدة هیئت
امنایی متشکل از دبیر کل بورس به عنوان رییس هیئت، 2 نماینده از بورس به تشخیص
دبیر کل، و دو نمایندة منتخب از کارگزاران عضو خواهد بود.
مادة 4 کارگزاران
عضو (شرکا) مکلف به واریز وجوه زیر به عنوان سهم‌الشرکه به حساب تضمین می‌باشند:
الف – سهم‌الشرکة اولیه، که هر یک از شرکا باید به هنگام افتتاح
یا مشارکت در حساب پرداخت نمایند. میزان و نحوة پرداخت سهم‌الشرکة اولیه توسط هیئت
امنا تعیین می‌شود.
ب – سهم‌الشرکة متغیر که نسبتی از ارزش معاملات روزانة
کارگزاران است و توسط هیئت امنا تعیین می‌شود. هیئت می‌تواند در هر زمان که تشخیص
دهد، دریافت این مبلغ را به حالت تعلیق درآورد.
تبصره هیئت می‌تواند به تشخیص خود،
برای کارگزارانی که فعالیت آنها با ریسک بیشتری همراه است، نسبت سهم‌الشرکة متغیر
را افزایش دهد.
مادة 5 سهم‌الشرکه‌های
پرداختی و هرگونه واریز وجه به حساب تضمین و برداشت از آن (گردش عملیات سهم هر
کارگزار در حساب) به صورت جداگانه ثبت می‌شود.
تبصره شورای بورس عنداللزوم می‌تواند
با اخذ اطلاعات لازم، صورت ریز حساب تضمین را مورد رسیدگی قرار داده و نسبت به صحت
گردش عملیات و انطباق آن با موازین این آیین‌نامه، اظهارنظر کند.
مادة 6 در صورتی که
هر یک از شرکا در زمینة تسویه معاملات در مهلت مقرر، به هر علت قادر به ایفای
تعهدات خود نباشد یا در انجام آن قصور کند، بورس باید مراتب را به هیئت امنا اطلاع
دهد و هیئت امنا موظف است حداکثر یک روز کاری بعد از دریافت اعلام بورس، بدهی
کارگزار را تسویه کند.
مادة 7 چنانچه هر
یک از شرکا براساس رأی نهایی هیئت داوری مکلف به پرداخت خسارت شود، باید حداکثر 5
روز پس از ابلاغ رأی، درخواست خود مبنی بر پرداخت خسارت از محل حساب تضمین را به
صورت کتبی به هیئت امنا ارائه کند. هیئت امنا باید پیش از پایان مهلت مقرر برای
اجرای حکم (موضوع مادة 8 آیین نامة هیئت داوری بورس) نسبت به پرداخت خسارت وارده،
براساس این آیین‌نامه (تا سقف تعیین شده) اقدام نماید.
تبصرة 1 در صورتی که شرکا درخواست خود مبنی بر پرداخت
خسارت از محل حساب تضمین را در مهلت مقرر در این ماده ارائه نکنند هیئت امنا هیچ‌گونه
تعهدی در قبال پرداخت خسارت مزبور ندارد.
تبصرة 2 هیئت داوری مکلف است رأی صادره را همزمان با
طرفین دعوی، به هیئت امنای حساب تضمین نیز ابلاغ کند.
مادة 8 خسارات
تعیین شده، ابتدا از محل سهم‌الشرکة عضو پرداخت می‌شود و در صورت عدم کفایت، مبلغ
باقیمانده، از محل سهم‌الشرکة سایر اعضا بر حسب نظر هیئت امنا پرداخت می‌گردد.
تبصره حداکثر میزان خسارتی که هیئت
امنا بابت هر عضو می‌پردازد نباید از 10 درصد ماندة حساب تضمین بیشتر باشد.
مادة 9 در صورتی که
ماندة حساب تضمین برای پوشش تسویة معاملات و یا آرای هیئت داوری کافی نباشد، وجوه
به نسبت، بین شکایت‌های مزبور تقسیم خواهد شد.
مادة 10 کارگزار
مکلف است در صورت درخواست هیئت امنا، نسبت به تسویة وجوهی که از محل حساب تضمین
برای پوشش تعهدات او پرداخت شده است اقدام کند.
تبصره میزان، نحوة بازپرداخت بدهی
کارگزار به حساب تضمین و – در صورت
عدم تسویة بهنگام توسط کارگزار – جریمة
دیرکرد با توجه به مبلغ و دفعات پرداخت خسارت توسط هیئت امنا تعیین خواهد شد.
مادة 11 در صورت
امتناع کارگزار از واریز بدهی خود به حساب تضمین، بورس مکلف است او را از انجام
معاملات منع کند. ادامة فعالیت کارگزار در بورس، منوط به کسب موافقت هیئت امنا
خواهد بود.
مادة 12 هیئت امنا
می‌تواند حداکثر تا 40 درصد وجوه حساب تضمین را در سرمایه‌گذاری‌های کم‌خطر و با
قابلیت نقدشوندگی زیاد به کار گیرد. منافع حاصل از این سرمایه‌گذاری‌ها – به نسبت سهم هر یک از اعضا – به ماندة حساب تضمین اضافه می‌شود.
مادة 13 در صورت
انسداد حساب تضمین، ماندة این حساب پس از تسویة تعهدات، به هر یک از شرکا مسترد می‌شود.
تبصرة 1 انسداد
حساب تضمین منوط به موافقت شورای بورس است.
تبصرة 2 در صورت لغو پروانة کارگزاری هر یک از شرکا،
خروج او از حساب تضمین پس از تسویة کلیة تعهدات امکان‌پذیر است.
مادة 14 دستورالعمل
اجرایی این آیین‌نامه، مشتمل بر چگونگی انعقاد قرارداد مشارکت با کارگزاران در
خصوص واریز سهم‌الشرکه، دریافت خسارت تأخیر تادیه در صورت عدم پرداخت وجوه متعلقه
به هر کارگزار و معرفی صاحبان امضای مجاز به بانک، توسط بورس تهیه و تدوین می‌گردد.
5- فهرست منابع
1.
Amman Stock Exchange| "Directives for Amman Stock Exchange
Financial Brokers Guarantee Fund"| January 2001.
2.
Capital Market Supervisory Agency of Indonesia Rule book| "Rule
Number III.B.6: Exchange Transaction Settlement Guarantee"| June 2000.
3.
Capital Market Supervisory Agency of Indonesia Rule book| "Rule
Number III.B.7: Guarantee Fund"| June 2000.
4.
"CMA Approves Settlement Guarantee Fund"|
WWW.cma.gov.eg/.
5.
Hong Kong Stock Exchange| "Guarantee Fund Regulation: Chapter
25"| WWW.hkex.com.hk/rulereg.
6.
Hong Kong Stock Exchange| "Guarantee Fund Regulation: Section
18"| WWW.hkex.com.hk/rulereg.
7.
Kuala Lumpur Stock Exchange| "Investor Protection: KLSE Compensation
Fund"| WWW.klse.com| April 1999.
8.
National Stock Exchange of Lithuania| "Rules of Formation and
use of the Guarantee Fund of the National Stock Exchange of Lithuania"|
May 2000.
9.
Prague Stock Exchange| "Rules of the Stock Exchange Guarantee
Fund".
10. Securities Exchanges Guarantee Corporation
(SEGC)| "National Guarantee Fund"| Information Booklet March 2002.
11. Riga Stock Exchange| "Rules and
Regulation on the Guarantee Fund"| WWW.rfb.iv/Publications.
:
: فخرآبادی