کمپوست کردن

تعداد بازدید : 177

کمپوست کردن

7/30/2023

کمپوست کردن

فهرست

عنوان صفحه

کمپوست کردن :

تاریخچه

هوادهی

رطوبت

درجه حرارت

آشنایی با کرمهای خاکی

کمپوست بقیه محصولات کشاورزی

ورمی کمپوست

انواع کرمهای خاکی

فرایند خاکی

تشکیل هوموس

نگهداری آب

تغذیه گیاهی

تولید مثل

کنترل جمعیت

ساخت جعبه نگهداری کرمها

تغذیه کرمها

برداشت کاتینگ

بستر کرمها

کارخانه های کمپوست به کمک کرم خاکی

دشمنان کرم خاکی

چرا باید کود محتوی کرم باشد

تولید کود آبی از بقایای نیشکر توسط کرم خاکی

نتیجه گیری

توصیه و پیشنهادات

منابع

مقدمه

استفاده از سموم و کودهای شیمیای در مزارع، علیرغم بازدهی اولیه خوبی که دارند، عملاً در درازمدت اثرات سوئی برجا می گذارند. همچنین به دلیل علاقه زارعین به مصرف کودهای شیمیایی، استعمال کودهای آلی که جهت بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیای و بیولوژیکی خاک الزامی می باشد، در اکثر موارد به فراموشی سپرده شده است و این امر سبب سفتی خاکهای زراعی گشته و نفوذپذیری آنها را کاهش می دهد، چون تداوم این روند با افزایش رویه کودهای شیمیایی همراه بوده، تخریب هرچه بیشتر ساختمان خاک، کاهش شدید در مقدار مواد آلی به دلیل نسبت C/N پایین و نهایتاً افزایش وزن مخصوص خاکهای زراعی را سبب شده است. همزمان با تداوم این روند غلط، یعنی کاهش مصرف کودهای آلی و افزایش مقدار کودهای شیمیایی در واحد سطح مشکل بعدی که خواه ناخواه مطرح می گردد، عدم رعایت تناسب عناصر غذایی در خاک و نتیجتاً اثرات سوء آن در گیاهان زراعی است.

با پیشرفت فناوری کشاورزی، کشورهای پیشرفته توانسته اند با به کارگیری روشهای طبیعی، ضمن جلوگیری از تخریب زمینهای کشاورزی، با اصلاح و تقویت این زمینها بازدهی و سودآوری آنها را افزایش دهند. یکی از روشهای معمول که چند دهه است در دنیا متداول شده و سالیان قبل کارهای اساسی و پایه ای آن در سایر کشورهای جهان بنیان گذاشته شده، استفاده از جانوران با انجام تغییر و تبدیلات فیزیکی و مکانیکی مفید بر روی خاک (مستقیم) و همچنین با افزودن بیوهوموس حاصل از فعالیتهای حیاتی کرم خاکی به زمینهای زراعی (غیرمستقیم)حاصلخیری خاکها را چندین برابر و اصلاح آنها را در کوتاهترین زمان ممکن میسر می سازند.

بنابراین کرمهای خاکی، موجودات ایده آلی هستند که بشر آنها را برای به حداکثر رسانیدن تعداد باکتریهای هوازی در خاک، می تواند بکار گیرد. این روش شناخته شده که توسط کرمهای خاکی انجام می شود، در حقیقت یک نمونه بدیع از فناوری حیاتی به نام ورمی کمپوست است که نیازی به وسایل صنعتی و آزمایشگاهی گران قیمت ندارد.

تمامی کرمهای خاکی در رده اولیکوکیتها (Ollgocheate) طبقه بندی می گردند، تاکنون بیش از سه هزار گونه مختلف از آنها در جهان شناسایی شده اند. گسترش انواع کرمهای خاکی در تمامی نقاط جهان یکسان نبوده و عوامل متعددی باعث شده تا یک یا چند گونه از جمعیت بیشتری برخوردار گردند. به طور مثال در مناطق معتدله نیمکره شمالی نوع لومبرسیده (Lombricidae) از تمامی گونه ها بیشتر می باشد.

مطالعات انجام شده در آمریکا نشان می دهد که کرمهای خاکی می توانند لجنهای فعال شده و دیگر مواد آلی را تجزیه کنند. گونه های مختلف کرمهای خاکی از نظر میزان رشد، میزان تولید مثل، اندازه، قابلیت جابجایی و احتیاجات زیست محیطی با یکدیگر تفاوتهای چشمگیری دارند. تاکنون مناسب ترین کرم خاکی که هم قادر به فرایند نمودن مقادیر زیادی مواد آلی باشد و هم قابلیت تبدیل به پروتئین در سطح بالا را داشته باشد، ایزینافوتیدا بوده است. این گونه 6.7 هفته زمان برای رسیدن به باروری جنسی نیاز دارد و پس از آن قادر به تولید 5-2 پیله در هفته می باشد، هر پیله شامل یک تا هفت نوزاد است که در نتیجه هر کرم توانایی تولید 20-10 کرم جوان را در هفته دارد. این کرمها همچنین قادر به تحمل 4-PH هستند اما تاPH=9 نیز به خوبی رشد می کنند ولی PH ترجیحی برای این کرمها حدود 7می باشد. تعداد پیله های تولید شده در دمای 25درجه سانتی گراد به نسبت سایر دماها زیادتر است و رطوبت بین 90-80 درصد برای این کرمها ایده آل است.

کمپوست کردن

تاریخچه

کمپوست کردن عبارت است از تجزیه شدن و تغییر شکل یافتن مواد آلی (قطعات گیاهان) به مواد خاک شکل که کمپوست نامیده می شود و موجوداتی نظیر حشرات و کرم خاکی و میکروارگانیسم ها (باکتری ها و قارچ ها) به تغییر شکل یافتن مواد آلی و تبدیل شدن آنها به کمپوست کمک می کنند.

کمپوست کردن یک شکل طبیعی از چرخه زندگی (زنجیره غذایی) است که دائما در طبیعت رخ می دهد. در کتاب مقدس کمپوست کردن به صورت یک تجربه در چندین جا ذکر شده است از جمله Marcus Cat که یک کشاورز بوده است و در حدود 2هزار سال پیش در روم زندگی کرده است نظراتی در رابطه با کمپوست کردن مواد مطرح کرده است. نظریه Cat این است که کمپوست اساس افزایش خاک زراعی است و برای حفظ حاصلخیزی خاک و تولید بیشتر محصولات کشاورزی ضروری می باشد . او اظهار داشته است که تمام بقایای غذایی و حیوانی و گیاهان قبل از اضافه شدن به خاک باید کمپوست شوند.

زباله ها باعث کاهش 75 درصد از مقدار مواد زائد جامد شهری (MSW) می شود.

امروزه چندین دلیل وجود دارد که چرا کمپوست کردن مواد زائد عمل سودمندی است:

- در حدود 70 درصد کل زباله های ایران را بقایای مواد غذایی و محصولات کشاورزی تشکیل می دهند و کمپوست کردن مواد آلی زباله ها باعث کاهش 75درصد از مقدار مواد زائد جامد شهری (MSW) می شود. و در همان حال مواد حاصلخیز کننده عناصر ضروری را برای خاک فراهم می سازد.

- کمپوست باعث بهبود ساختمان و بافت خاک هوادهی و نگهداری بهتر آب در خاک می شود.

- وقتی کمپوست به خاک های رسی اضافه می شود باعث سبک شدن این خاک ها و زمانی که به خاک های شنی اضافه شود باعث نگهداری بهتر آب می شود.

- مخلوط کردن کمپوست با خاک کمک به جلوگیری از فرسایش و باعث حاصلخیزی خاک و حفظ و تعادل PH و سلامت توسعه ریشه ها در خاک می شود.

اغلب طریقه مصرف بقایای گیاهان (محصولات و غذا) به صورت رها کردن در سطح زمین و استفاده از بقایای پوشیده و خاکستر آنها است. این عملیات از نظر زیست محیطی و اقتصادی کم ارزش تر از کمپوست کردن است.

بقایای محصولات که در سطح زمین رها می شود در غیاب اکسیژن به آهستگی کاهش می یابد. تجزیه این مواد در غیاب اکسیژن باعث تولید گاز متان و اسید لاکتیک می شود که هر دو برای محیط زیست مشکل آفرین است. پخش مواد آلی که باعث پوشاندن سطح خاک مورد نیاز برای دیگر مواد زاید می شود در رها کردن سطح خاک بی فایده است و تولید انرژی حاصل از شکستن قطعات این مواد باعث ایجاد آلودگی می شود و نیازمند طرح کنترل آلودگی است.

کمپوست کردن زباله ها برای درست به کاربردن مواد آلی زباله بهترین روش است. و می توان توده های بزرگ و کوچک را با تکنیک ها و روش ها مختلف همچنین تبدیل به کود کرد.

تجزیه شدن:

معمولاً هرجا که گیاهان رشد می کنند تجزیه شدن بقایای آنها هم صورت می پذیرد. وقتی که بقایای یک گیاه مورد حمله میکروارگانیزم ها و حشرات داخل خاک قرار می گیرد، این بقایا تجزیه شده و تبدیل به کمپوست می شوند و دوباره در چرخه اکوسیستم ظاهر می شود. این تجزیه طبیعی در به وجود آمدن شرایط ایده آل زندگی در طبیعت کمک اساسی می کند، میکروارگانیزم ها و حشرات برای تجزیه کامل مواد و تبدیل آن به کمپوست نیازمند آب و اکسیژن هستند.

-مواد آلی زباله ها

رطوبت-اکسیژن+و حرارت مناسب

کمپوست-دی اکسید کربن+آب+گرما

میکروارگانیزم ها و کرم ها

تولیدات نهایی این فرایند ماده خاک مانند کمپوست، دی اکسید کربن، آب و گرما است.

باتوجه به معادله فوق کمپوست کردن یک فرآیند پویا است که به سرعت یا آهستگی صورت گیرد و بسته به نوع فرآیند مورد استفاده و مهارت اجرای این فرآیند متفاوت است با یک غفلت از توده مواد آلی، تجزیه شدن به ناچار آهسته صورت می گیرد. این عمل به کمپوست کردن انفعالی (کند) معروف است زیرا نگهداری و حفاظت از آن کم است.

کمپوست کردن فعال یا سریع در 2الی6هفته کامل می شود و این روش به وسیله سه کلید اساسی انجام می شود.

1-هوادهی به وسیله زیرو رو کردن توده کمپوست شونده.

2-رطوبت

3-نسبت کردن به نیتروژن C/N.

علاوه بر این نگهداری درجه حرارت در حدود60-40 درجه سانتیگراد همراه مراقبت کامل از سرعت تجزیه شدن مواد، همچنین موفقیت مواد آلی قابل کمپوست برای تجزیه شدن به تماس بیشتر این مواد با ارگانیزم های تجزیه کننده بستگی دارد.

بعضی از مواد آلی آسان تر از سایر مواد شکسته می شود. تجزیه آبآب

کننده های مختلف اثرات کاملاً متفاوتی در درجه حرارت های مختلف دارند بعضی میکروب ها اکسیژن می گیرند و بعضی دیگر خیز. جذب اکسیژن برای کمپوست کردن بسیار مؤثر است.

-تعداد مختلف از جوامع میکروبی بر روی فرایند کمپوست سازی اثر دارند. اگر محیط توده کمپوست در اثر تعداد زیادی از میکروب ها مورد تجزیه واقع شود در نهایت آنها می میرند یا به حالت مقاوم در می آیند یا به قسمت های دیگر توده حرکت می کنند. تغییر شرایط توده کمپوست باعث ایجاد اکوسیستم کامل در داخل توده می شود.

عوامل مؤثر در فرایند کمپوست

تمام مواد آلی عاقبت تجزیه می شوند، سرعت تجزیه شدن بستگی به عوامل زیر دارد:

- نسبت کربن به نیتروژن مواد C/N.

- مقدار سطح موادی که در معرض فرآیند هستند.

- هوادهی یا مقدار اکسیژن توده کمپوست.

- رطوبت.

- درجه حرارت داخل توده کمپوست.

- درجه حرارت بیرون توده کمپوست.

نسبت کربن به نیتروژن (C/N):

کربن ونیتروژن دوعنصراساسی درعمل کمپوست سازی است. نسبت C/N بسیار مهم است باکتری و قارچ ها در کمپوست از روش اکسیداز مواد تغذیه می کنند.

کربن نقش غذا و نیتروژن نقش آنزیم را دارد. توده مواد آلی با وجود نسبت مناسب یعنی C/N به فرایند تجزیه شدن کمک می کند، این نسبت در حدود 30 کربن به 1 نیتروژن است، افزایش 4-3 پوند مواد نیتروژن دار برای هر 100 پوند کربن اثرات رضایت بخشی در سرعت کمپوست سازی کم می شود و اگر نیتروژن زیاد باشد در همان حال باعث تولید گاز آمونیاک می شود که روش مناسب تولید کمپوست نیست. برگ ها منبع خوبی برای کربن و علف های تازه و کودهای معدنی ، منبع خوبی برای نیتروژن هستند.

سطح تماس:

اگر سطح تماس مواد با میکروارگانیزم ها زیاد شود عمل تجزیه شدن آنها سرعت می یابد. برای افزایش سطح تماس مواد کمپوست شونده می توان این مواد را شکست، خرد کرد و یا برش داد. با افزایش سطح تماس سرعت فعل و انفعال میکروبی زیاد و زاد و ولد این موجودات با سرعت بیشتر صورت می گیرد و گرمای بیشتری حادث می شود. اگر فرایند با سرعت مناسب در حال انجام شدن باشد افزایش سطوح مواد ضروری به نظر نمی رسد. حشرات و کرم های خاکی همیشه مواد را به قطعات کوچک می شکنند تا باکتری ها و قارچ ها بتوانند این مواد را تجزیه کنند.

هوادهی:

زمانی عملیات کمپوست کردن به خوبی صورت می گیرد که اکسیژن به حد کافی در دسترس توده کمپوست شونده باشد.

هوادهی باعث افزایش در داخل توده می شود. هنگامی که وسط توده فاقد اکسیژن است تجزیه به کندی صورت می گیرد و با افزایش اکسیژن سرعت تجزیه زیاد می شود به این عملیات تجزیه هوازی گفته می شود. هوادهی ممکن است به صورت طبیعی و به وسیله باد صورت گیرد به این معنی که وقتی هوای داخل توده در اثر واکنش گرم شود هوای گرم بالا می رود و هوای تازه جانشین آن می شود. سیستم کمپوست کردن یا ساختمان توده، باید طوری انتخاب شود که هوادهی به راحتی انجام پذیرد.

منظور از زیر و روکردن توده اضافه کردن اکسیژن و افزایش سطح تماس میکروبی و انتقال این موجودات به قسمتهای مختلف توده است این عمل بوسیله چنگال یا بیل و یا ماشین مخصوصی که هواده نامیده می شود و برای این هدف خاص طراحی شده است،انجام می گیرد. وقتی توده کمپوست شونده هوادهی نشود ممکن است تجزیه غیرهوازی در آن صورت گیرد.

آزمایش فشردگی مواد (Squeeze test) یک راه مناسب برای اندازه گیری میزان رطوبت مواد کمپوست شونده می باشد.

رطوبت:

میکروارگانیزم ها زمانی می توانند ملکول ها را مورد استفاده قرار دهند که آنها در آب حل شده باشند. رطوبت 40تا60 درصد بهترین شرایط برای این عمل است وقتی که رطوبت به زیر 40درصد افت می کند فعالیت میکروب ها کاهش می یابد یا به حالت کمون در می آید اگر رطوبت بیشتر از60درصد شود هوادهی به سختی صورت می گیرد.

آزمایش فشردگی مواد (Squeeze test) یک راه مناسب برای اندازه گیری میزان رطوبت مواد کمپوست شونده می باشد. با فشار دادن کمپوست رطوبت به راحتی از آن خارج می شود. رطوبت یک توده را می توان با افزودن مواد خشک(خاک اره و خاک) و یا زیر و رو کردن در حد اپتیمم نگه داشت.

درجه حرارت

میکروارگانیسم ها وقتی مواد را تجزیه می کنند حرارت از آن متصاعد می شود. یک توده کمپوست با درجه حرارت بین 32 تا 60 درجه عملیات کمپوست کردنش کامل می شود در حرارت بیشتر از 60درجه فعالیت حیاتی و پروسس توده های کمپوست شونده در ماه های تابستان و در مناطق سرد سیر به کندی صورت می گیرد . و در زمستان نیز در همین آب و هوا، آب از آن تبخیر می شود. بعضی از میکروارگانیزم ها درجه حرارت را دوست دارند و عمل تجزیه کردن را به آهستگی صورت می دهند ولی بیشتر میکروارگانیزم های کمپوست کننده، گرما دوستند.

کمپوست کردن بقایای محصولات کشاورزی :

کمپوست کردن بقایای محصولات کشاورزی به وسیله استفاده از یک سیستم بسته و محدود شده یا کانتینر صورت می گیرد. این سیستم محصور می تواند در خانه یا محل های تجاری هم صورت گیرد. بسته به جایی که شما زندگی می کنید با بقایای گیاهی و غذایی روبه رو هستید با مخلوط کردن بقایای محصولات کشاورزی، سبزیجات، غذاها و ... و قراردادن آنها در یک سیستم محصور در لایه های مختلف می توان عمل کمپوست سازی را دنبال کرد و این یک عملیات ساده برای پروژه های کمپوست سازی حتی برای مناطق وسیع است.

بعضی از شهرداری ها بقایای محصولات را با روش بازیافت جمع آوری می کنند و به صورت توده های ردیفی یا ذوزنقه ای و یا بدون شکل در عرض های پنج تا 8 متر و طول مورد نیاز انباشته و برای هوا دهی هر ماه یک بار توده را زیر و رو می کنند، برای این کار هم از لودر و یا ماشین های سنگین دیگر می توان استفاده کرد. درجه حرارت و رطوبت هر دو هفته یک بار اندازه گیری می شود. در پایان محصول کمپوست به جای دیگر منتقل می شود و برای مصارف پروژه های عمومی و پارک ها مورد استفاده قرار می گیرد. این روش برای حذف هزینه های سنگین انتقال مواد به وسیله ماشین آلات برای آوردن مواد زائد به سایت کمپوست در محل های مختلف قابل اجرا می باشد.

جریان کمپوست سازی مواد زائد شهری یک عمل بسیاری باارزش زیست محیطی است.

ورمی کمپوست

Food wastes vermicomposting and food digestors:

ورمی کمپوست یا کمپوست کردن به وسیله کرم بسیار آسان است و مختص زباله های غذایی است و مناسب برای مردمی که در خانه دارای باغچه می باشد و عمل کمپوست کردن را در این محل انجام می دهند. این عمل با کرم های قرمز (foetida Eisenia) که در درجه حرارت 70-50 درجه فارنهایت قادر به رشد در محیط باز است، در محوطه های باز و حیاط خانه ها انجام می پذیرد. این کرم ها برای رفع احتیاجات غذایی خود از بقایای سبزیجات و مواد غذایی استفاده و با کمپوست با کیفیت آلی تولید می کنند. بهترین محیط رشد شامل ریختن پودر استخوان ، غذا، ماهی و یا روغن های آلی در درون جعبه و قرار دادن کرم در داخل آنها است اگر شرایط فراهم باشد کرم ها چاق شده و سرعت فرایند زیاد می شود و تغییر مواد غذایی به توده ای به نام مدفوع کرم (ings) صورت می گیرد. ings به عنوان حاصلخیز کننده به گیاهان گلدانی و باغات اضافه می شود، کرم های قرمز در یک جعبه جا داده می شوند و ممکن است این جعبه کربوهیدرات ریخته شود و روی آن را با کاغذ مرطوب پوشش می دهند، حیاط باید به حد کافی بزرگ باشد تا کرم ها بتوانند در قسمتهای مختلف آن پخش شوند، اندازه کانتینرها و مقدار کرم ها به میزان غذا و مواد آلی زباله که درون هر کانتینر برای تجزیه شدن ریخته می شود بستگی دارد. کرم ها معمولاً طبق میزان غذایی که به آن ها می رسد تولید مثل کرده و زیاد می شود و یا می میرند. با افزایش ناگهانی مقدار کرم ها شیرابه ای نیز از آنها تولید می شود. کرم ها قادر به ساختن جمعیت های بزرگ هستند کرم ها4-6 پوند غذای پخش شده را در هر هفته مصرف کرده، بعد از 6تا 4ماه از شروع کار، تمامی داخل جعبه از مدفوع پوشیده شده و مواد غذایی تبدیل به ings (مدفوع کرم ها) می شود که قابل برداشت است و فرایند دوباره شروع می شود. تجزیه کننده های زباله های غذایی برای کاهش مقدار زائدات غذایی کم که قابل انتقال به سایت کمپوست نیست ایجاد می شود. این واحد شبیه تولید کمپوست به روش سنتی محصور شده می باشند ولی در هدف متفاوت است.

این سیستم برای کمپوست کردن سبزیجات، بقایای ماهی، چربی ها طراحی شده است. کرم ها مواد را جویده، خرد کرده و رها می کنند تا تشکیل خاکدانه های کوچک بدهند. کرم ها با سایر تجزیه کنندگان که توده های کمپوست خاک شکل درست می کنند تفاوت دارند. هدف آن ها بریدن قطعات کوچک و خوردن است کرم ها داخل خاک، حفره ای ایجاد می کنند که برای خاک بسیار مناسب است زیرا بقایای غذایی به صورت همان ings در داخل حفره ها رها می شود.

جریان کمپوست سازی مواد زائد شهری یک عمل بسیار باارزش زیست محیطی است. گرچه هنوز بقایای برگ و خاشاک درختان و مواد غذایی به صورت قدیمی مصرف می شود. کمپوست کردن یک روش با ارزش برای اجتناب از دور ریزی زباله ها و برگرداندن آنها به چرخه منابع طبیعی و ایجاد خاک با ارزش و اصلاح کننده است.

آشنایی با کرم خاکی

کرم خاکی از آن دسته از موجوداتی است که ما می توانیم به راحتی آن را حتی در باغچه منزلمان پیدا کنیم.

موهای نازک به کرم خاکی کمک می کند که خود را به زمین بچسباند و بوسیله آن توی خاک حرکت کند و جلو برود.

از نکات جالب در مورد کرم خاکی این است که کرم خاکی پنج جفت قلب دارد.

انواع کرم های خاکی

باید در نظر داشت که انتخاب گونه مناسب کرمهای خاکی بسیار حائز اهمیت است. اشتباه شایعی که وجود دارد این است که اغلب گمان می کنند که تمامی کرمهای خاکی کمابیش به یک طریق عمل می کنند، باید دانست که تاکنون نزدیک به سه هزار گونه مختلف کرم خاکی شناسایی شده که تمامی آنها به دو طبقه مختلف تقسیم می شوند: کرمهای کوری (کرمهای قرمزرنگ) و کرمهای بعمل آورنده خاک.

همه ما با کرمهای کوری که به رنگ قهوه ای مایل به قرمز بوده و روی سطح زمین می خزند، اشنایی داریم. این کرمها بسیار سریع تکثیر یافته و می توان از آنها به عنوان یک پروتئین غذایی برای تهیه ماکیان و سایر حیوانات اهلی و آبزیان استفاده نمود. کرمهای کوری را اگر از کرمهای خاکی توصیف نماییم، سخت اشتباه کرده ام، زیرا برخلاف اعتماد عموم، کرمهای کوری خاک را به عمل نمی آورند. فرایند عمل آوردن خاک و سنگ تنها توسط گونه هایی از کرمهای خاکی انجام می پذیرد که زمین را حفر نموده و تدریجاً مواد غذایی را برای گیاهان قابل دسترس می سازد. این مطلب که کرمهای خاکی در شرایط دشوار مزرعه به راحتی زنده می مانند اثبات گردیده و این مسئله که محل زندگی آنها در زیر خاک است موجب می گردد که در معرض شکار پرندگان قرار نگیرند.

مطلب دیگری که می توان عنوان نمود این است که به علت تبحر کرمهای خاکی در استفاده از عملکرد باکتریها این کرمها قادر به تجزیه مقاومترین پس مانده ها از قبیل ساقه نیشکر، اشغال، پرها و استخوانها می باشند. بنابراین گونه حفرکننده کرمهای خاکی مناسب ترین انتخاب جهت استفاده در کشاورزی با استفاده از کرم (Culturing Varmy) می باشد.

فرایند خاک

بیشترین اهمیت کرمهای خاکی بدین لحاظ است که فرایند خاک را با فرایند پس مانده ها به عنوان یک برنامه دو منظوره ارائه می دهد. این پدیده یک مثال بسیار جالب از کار پیچیده طبیعت بوده، بدین ترتیب که عمل تجزیه پس مانده ها که توسط میکروارگانیسم ها برای خاکی که دارای کرم خاکی است در یک زمان به صورت مالچ آماده می گردد. پس مانده های ساده ای نظیر قندها، توسط باکتریهایی که به وسیله کرمهای خاکی پرورش می یابند بصورت مستقیم مصرف می شوند و پس مانده های پیچیده تری همانند سلولز قبل از تغذیه باکتریها توسط آنزیمهایی که به وسیله کرمهای خاکی تولید می شود به ترکیبات ساده تری تجزیه می گردند. کربن غنی شده که در فضولات کرمهای خاکی وجود دارد به عنوان یک منبع تولید انرژی برای باکتریها ذخیره می شود. حقیقت امر این است که راندمان کربنی که بدین طریق به انرژی مفید تبدیل می گردد دوبرابر مقدار انرژی است که توسط موتورهای ساخت دست بشر تولید می شود.

اصلاح خاکهای کشاورزی توسط کرمهای خاکی از طریق افزودن کرم بطور مستقیم به خاک صورت می گیرد و یا با افزودن مدفوع آنها که همان بیوهوموس است صورت می پذیرد. هوموس کرمهای خاکی را کمپوست می نامند و آن عبارت است از فضولات کرمهایی که از زباله شهری، کود گاوی، لجن فاضلاب خانگی و یا هر ماده آلی دیگر تغذیه کرده باشند و آنها مواد آلی را به ذرات خیلی ریز خورد کرده و فعالیتهای میکروبی را به سبب افزایش سطح کود بالا می برند. اطراف این مواد به هنگام دفع از بدن کرم غشایی پوشیده می شود که به معدنی شدن و آزادسازی تدریجی مواد غذایی کرمی کمپوست حاصل کمک می کند .

کرمهای خاکی همچنین وضعیت خواص فیزیکی و مکانیکی خاک را بهبود می بخشد و سبب افزایش جذب و استفاده بهتر مواد غذایی توسط گیاه می گردد. کرمهای خاکی همچنین باعث تشکیل خاک دانه و ازدیاد پایداری خاک می شوند. تئوری ساخت خاکدانه ها بدین شرح است که ذرات معدنی در حین عبور از روده کرم خاکی توسط سیمانی از ترشحات مواد آلی به یکدیگر متصل می گردند.

باروری و حاصلخیزی خاک نیز یکی دیگر از کارهای کرم خاکی می باشد این کرمها در نتیجه فعالیت خود باعث تحرک یونها در سطح و عمق پروفیل خاک می گردند به عبارت دیگر هدایت الکتریکی خاک را با این عمل افزایش می دهند. در این مرحله آنها با ترشح مواد شیمیایی می توانند برخی از عناصر غذایی پایه موجود در خاک را از حالت تثبیت خارج نموده و به شکل قابل جذب گیاه تبدیل نمایند.

تاثیر دیگر کرمهای خاکی در خواص شیمیایی خاک، تغییر در PH خاک می باشد، گزارشات حاکی است که کرمهای خاکی در یک دامنه وسیعی از PH خاک زندگی می کنند. معمولا PH موادی که از دستگاه گوارش کرم می گذرد به حدود خنثی نزدیک می شود و این موضوع ممکن است در نتیجه ترشحات آهکی بعضی از غدد داخلی و با مجموعه ترشحات روده های کرم باشد و یا به دلیل تولید مقادیر زیادی مواد قلیایی ناشی از آمونیاک موجود در محیط معده آنهاست. ولی در کل آنها PH هفت را برای زندگی ترجیح می دهند.

لازم به ذکر می باشد که کرمهای خاکی نسبت به آفت کش ها حساس نیستند و می توانند با عبور دادن خاک های آلوده از میان روده خود، این مواد را به تدریج به درون بافت های بدن خود جذب کنند. این موضوع از لحاظ اکولوژی و زنجیره غذایی مهم بوده، زیرا کرمهای خاکی به وسیله بعضی از انواع پرندگان، دوزیستان و پستانداران خورده می شوند و در نهایت غلظت این مواد در بدن مصرف کننده نهایی بیشتر از همه تجمع می یابد. پس باتوجه به این مطالب می توان عنوان نمود که کرمهای خاکی موجودات مناسبی برای شاخص شدن خاک های کشاورزی می باشند زیرا با آنالیز بدن آنها می توان به میزان آلودگی شیمیایی و یا سموم موجود در خاک دست یافت.

تشکیل هوموس

در حالی که قند، پروتئین، نشاسته، سلولز، کتیین و سایر مواد توسط باکتریهایی که به وسیله کرمهای خاکی قابل تجزیه به مواد بی ضرر می باشند، لیگنین ها که مولکول های نسبتاً پیچیده تر و پایدارتری بوده و ساختمان گیاه را می سازند تنها به صورت جزئی توسط باکتریهای خاک به فرم هوموس تغییر داده می شود. هوموس ساختمان خاک را می سازد و قدرت نگهداری و مواد غذایی را توسط خاک افزایش می دهد. یک ذخیره هوموس مناسب جهت تولید یک خاک سطحی از این جهت حائز اهمیت می باشد که می تواند تولیدات گیاهی را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. یک ذخیره هوموس مناسب در یک خاک سطحی با استفاده از حاصلخیزی شیمیایی زیاد آن می تواند بازده محصولات زراعی را در مدت زمان کوتاهی افزایش دهد. بدون هوموس، فرسایش خاک توسط هوا و آب شدید بوده اضافه بر اینکه ساختمان خاک آسیب دیده، زیرا خاک بدون هوموس ، مانع عبور و نفوذ هوا و آب به درون خاک می گردد و در حقیقت مانع گسترش نفوذ ریشه ای گیاهان و توسعه گیاهان در خاک می شود. به طور طبیعی 200سال طول می کشد تا 10میلیمتر از لایه سطحی خاک به هوموس تبدیل شود ولی با استفاده صحیح از پس مانده ها و کرمهای خاکی می توان این عمل را طی یک سال انجام داد.

نگهداری آب

یکی از فرآورده های بسیار با ارزش تجزیه پس مانده ها توسط کرمهای خاکی، آب می باشند. که میزان60درصد از وزن پس مانده های آلی را تشکیل می دهد.

مطلب دیگری که می توان ذکر نمود این است که آب به آهستگی پخش شده و توسط کرمهای خاکی به قسمت ریشه گیاه انتقال می یابد و این مسئله موجب می شود که بیشرین بهره وری از این طریق تامین گردد. کرمهای خاکی می توانند بیش از 120 میلیمتر باران در ساعت به درون خاک نفوذ دهند (ا طریق حفاری در خاک) اما بدون وجود کرمهای خاکی، خاک بندرت بیش از 10میلیمتر باران را در ساعت را در خود نگه می دارد از آنجایی که ندرتاً، حداکثر میزان بارندگی از75 میلیمتر در ساعت تجاوز می نماید، در تمام دنیا می توان گفت که این کرمهای خاکی اند که آب زیرزمینی را تامین می کنند و همچنین از سیل که موجب فرسایش شدید خاک می شود جلوگیری می کنند.

بنابراین با حضور کرم خاکی در خاک نیاز به آبیاری به نحو چشمگیری کاهش، می یابد و می توان به عملکرد محصول علیرغم محدودیت آبیاری، مطمئن بود.

تغذیه گیاهی

جدا از آب و هوموس، یک خاک مناسب باید شامل انواع مواد غذایی مورد نیاز گیاه مانند ازت، فسفر و پتاسیم و همچنین عناصر دیگر در نسبت های متعادل باشد، هرچند پس مانده ها نمی توانند تمامی این عناصر مفید را برای تغذیه گیاه تامین نمایند ولی این عناصر در طبیعت به میزان کافی جهت استفاده گیاهان می باشد. ازت را گیاهان از اتمسفر و سایر عناصر دیگر را می توانند پس از تبدیل سنگهای مادری تامین نمایند. البته لازم به یادآوری است که این عناصر را باید نخست به شکلی که قابل جذب توسط گیاهان باشد درآورد در اینجا نیز مجددا کرمهای خاکی به یاری ما می آیند.

دانشمندان کشف نموده اند، باکتریهایی که توسط کرمهای خاکی پرورش می یابند قادراند، ازت را تثبیت و فسفر را قابل دسترس سازند و همچنین قادرند انواع ویتامین ها، آنتی بیوتیک ها و هورمونها و بسیاری چیزهای دیگر را که هنوز برای بشر ناشناخته است تولید نمایند. خاک جای اصلی کرمهای خاکی است، بنابراین او نیز خاک را که همانند خانه اش است به صورت مناسب جهت آن دسته از باکتریهایی که خاک بدان احتیاج دارد نگه می دارد. به علاوه کرمهای خاکی قریب 600 میلیون سال است که در خاک زندگی می کنند. در نتیجه در این مدت دریافتند که کدام باکتری برای خاک سودمندتر است. جهت استفاده و به کار گرفتن این باکتریهای مفید خاک، مجبوریم که آنها را به وسیله مواد آلی حاصل از پس مانده تغذیه نماییم.

باکتریهای تثبیت کننده ازت در خاک قادرند، در حدود 10درصد از وزن خشک ازت مورد احتیاجشان را از هوا به دست آورند.

تثبیت ازت براساس حداقل مورد نیاز انجام می شود، با آماده شدن اوره و ضایعات ارگانیک، تثبیت نیتروژن متوقف می گردد و تکثیر باکتریها سرعت می یابد. این مکانیسم در خاک، تثبیت ازت اتمسفریک را به عنوان یک نیاز اساسی گیاهان تضمین می کند. باتوجه به این که ازت اضافی در خاک تثبیت نمی گردد در نتیجه از بروز مسمومیت غذایی و آلوده سازی آبهای زیرزمینی به طور کامل جلوگیری به عمل می آید استفاده از کودهای اوره و یا سایر کودهای آلی اضافی موجب توقف این مکانیسم طبیعی گشته و در نتیجه سبب عدم تعادل غذایی گیاه می شود، به طوری که این محصولات به طور شدید در معرض حمله آفات قرار می گیرند. در هر صورت کرمهای خاکی عاملی جهت انجام این فرآیند در خاک می باشند. همچنان که سلامت محصولات زراعی مرهون توازن تغذیه گیاهی است، سلامت محصولات کشاورزی نقش بسزایی در ایجاد توازن تغذیه جانوران به عهده دارد و این عامل نقش بسیار مهمی در سلامت موجودات زنده، ایفا می کند.

کمپوست کرمی (ورمی کمپوست):

ورمی به لاتین یعنی کرم و ورمی کمپوست به معنی تولید کمپوست به وسیله کرم هاست. در طبیعت تمامی قطعات مواد آلی به آرامی به وسیله میکروارگانیسم ها تجزیه می شوند و ورمی کمپوست فقط مراحل تجزیه شدن مواد را تسریع می کند و در نهایت یک ماده مقوی برای رشد گیاهان به نام کاستینگ از کرم ها به دست می آید. در این روش می توان به اطمینان در تمامی طول سال کمپوست تهیه کرد. در تابستان در خارج از منزل و در زمستان داخل منزل این عمل امکانپذیر است. مصرف مواد آلی پس مانده ها به وسیله کرم یک روش اکولوژیکی و طبیعی است که مواد آلی پس مانده ها تبدیل به مواد آلی کاستینگ می شود.

دو گونه از کرم های اهلی شده برای کمپوست سازی در سطح تجاری مورد استفاده قرار می گیرند:

Red Wiggler :یا کرم کودی با نام علمیEisensia Foetida

Red Worm :کرم دیگر با نام علمی Lnmbricus Rebellious

بیولوژیک :

کرم Red Wiggler قطعات مواد آلی را با دهانش خورد کرده و آن ها را می بلعد. برای فرو بلعیدن قطعات، به طرف پایین گلوفشار می آورد. کرم ها دندان ندارند ولی با بزاق دهان، روکشی بر روی مواد ایجاد می کند، که مواد را برای بلعیدن نرم و آسان می کند. سپس غذا قورت داده شده و از گلو به چینه دان و از چینه دان به سنگ دان می رود. سنگ های کوچک مواد را می سایند. غذا از روده عبور کرده سپس به معده رسیده و به کاستینگ تبدیل می شود. کرم ها پنج قلب دارند، آنها چشم و گوش ندارند اما فوق العاده به تحرکات و ضربات و ارتعاشات داخل خاک حساس هستند. آنها نسبت به نور گرایش منفی دارند. نور ماورای بنفش خورشید برای کرم فوق العاده مضر است. اگر یک یا چند ساعت در برابر نور حاضر شوند می میرند. کرم ها وقتی تنفس می کنند که اکسیژن از آب یا هوا و از منافذ پوست مرطوب به درون مویرگ ها جذب شود. بنابراین اگر خاک اطراف خشک باشد کرم ها خفه می شوند.

تولید مثل:

سیستم تولید مثل کرم ها مرکب است. کرم از نظر جنسی هرمافرودیت (دو جنسه) است. هر کرم خاصیت نری و ماده ای دارد که می تواند تخم های حاصله از کرم های دیگر را بارور کند. در شرایط معمولی هر اصلاح کننده می تواند طی 10-7 روز پیله تولید کند. در طول زمان بلوغ، دو کرم به همدیگر می چسبند و هرکدام تخم های دیگری را بارور می کنند. تخم های بارور شده به داخل خاک ریخته و هر تخم تبدیل به یک پیله می شود. این پیله ها دارای سر هستند که تغییر شکل و رنگ داده و تبدیل به کرم می شوند. روش تبدیل شدن به این شکل است که ابتدا یک ماده آبکی زرد ظاهر می شود و وقتی پوسته آماده شد پیله ها به رنگ قرمز و قهوه ای در می آیند. با یک برش به بدن کرم ها خون قرمز بیرون می آید. خون کرم شبیه به خون انسان است و همان عمل را دارد یعنی اکسیژن حمل می کند و آهن غنی شده در هموگلوبین آن موجود است. بعد از سه هفته پیله ها توسعه می یابد و نوزاد کرم حاصل می شود این نوزادها شبیه کرم هستند منتهی روشن ترند و برای عملیات اصلاحی بعد از 0تا 60 روز می رسند.

کنترل جمعیت :

سه شرط برای کنترل جمعیت کرم ها وجود دارد:

1. دسترسی به غذا

2. فضای ضروری

3. آلودگی محیط

وقتی غذا و مواد آلی موجود زباله در یک فضای محدود قرار گیرند کرم ها و دیگر میکروارگانیزم ها شروع به شکستن آنها می کنند. این موجودات هرچه می توانند می خورند. بین کرم ها در محیط های کشت محدود بر سر غذای قابل دسترس رقابت شدید رخ می دهد. در نهایت تمامی کرم ها تولید کاستینگ کرده تمامی کرم ها تولید کاستینگ کرده کاستینگ تولید شده برای دیگر کرم ها در درون گروه خود مشکل ایجاد می کند. هرچقدر زمان جلو می رود کرم ها برای غذای محدود رقابت بیشتری کرده و بیشتر توسط کاستینگ پوشیده می شوند. تراکم زیاد کرم ها برای تولید مثل پیله ها غیرقابل تحمل است و تولید مثل آن ها به آهستگی صورت می گیرد. در نتیجه کنترل بیرونی شما بر روی کرم ها باید در فرایند صورت گیرد. تحت شرایط ایده ال یک کرم ممکن است ده سال زندگی کند.

کاستینگ :

وقتی کرم ها مدفوع خود را رها می کنند این کود چسبناک به صورت یک گرانول توسط دانه های خاک محصور می شود. این تکه ها وقتی در معرض هوا قرار می گیرد سخت می شوند وقتی گرانول دهای کاستینگ با خاک باغ مخلوط می شوند نوترینت های خود را به آرامی در خاک رها ساخته و در دسترس گیاهان قرار می دهند. این ذرات چسبنده به راحتی شکسته نمی شوند و باید در خاک توسط آب و هوا شکسته شوند. کاستینگ و خاک آلی آن به عنوان یک کود مرغوب عمل می کنند. کاستینگ خورده شده در خاک دارای مواد زیر است:

5 قسمت نیترات

7قسمت فسفات

3قسمت (به صورت متغیر)منیزیم

11 قسمت پتاسیم

5/1 قسمت کلسیم

کرم ها نه بوی بدی می دهند و نه ایجاد بیماری برای انسان می کنند. کرم ها باعث صحت گردش هوا در خاک می شوند. مخصوصا در خاک هایی که توسط حرکت ماشین آلات کشاورزی ساختمان بدی (فشرده) پیدا کرده اند.

ساخت جعبه نگهداری کرم ها:

یک جعبه ممکن است از پلاستیک یا چوب ساخته شده باشد. اندازه مناسب برای صندوق 34*16*12 سانتیمتر می باشد. این صندوق 3 کیلوگرم مواد آلی را در هفته در خود جای می دهد. هوادهی بر اثر فضای بالای جعبه امکان پذیر می باشد. اگر غذای بیشتری (زباله) در هفته تولید می شود باید از چندین جعبه استفاده کرد. جعبه ها در بغل دیوار و نزدیکی همدیگر چیده می شوند. اگر یکی کامل شد بلافاصله از دیگری باید استفاده کرد. برای زهکشی آب اضافه درون جعبه باید ته آن از پلاستیک متخلخل یا تکه های چوب پوشیده باشد چون اگر محیط باتلاقی باشد ممکن است کرم ها به پایین آمده و خارج شوند. در توده های بزرگ مواد آلی باید با آب کافی مخلوط شوند. برای تعیین میزان اب باید از فشردگی توده توسط دست استفاده برد. اگر هنگام فشردن دست مقداری آب از آن خارج شد. این شرایط برای کرم ها مناسب است. هیچ موقع از آب شور استفاده نکنید چون نمک کرم ها را می کشد. مخلوط مناسب را در بستر قرار دهید و کرم ها را روی این بستر پخش کنید. کرم ها به داخل بستر می روند و ناپدید می شوند. به تدریج کرم ها شروع به تطابق با محیط می کنند.

محل قرار دادن کرم ها:

جعبه های کرم در بعضی از جاها مثل آشپزخانه ، پاسیو، گاراژ، بالکن و ... قرار می گیرند. شما باید درجه حرارت، رطوبت و تهویه مناسب بستر را فراهم آورید. تمامی کرم ها به رطوبت احتیاج دارند و جعبه ها باید همیشه حاوی رطوبت باشند کرم ها احتیاج به اکسیژن دارند و جریان هوا باید همیشه در اطراف جعبه وجود داشته باشد. کرم ها در درجه حرارت مختلف فعالیت دارند ولی نباید محیط زیاد گرم و یا سرد شود. جعبه کرم ها باید در تمامی سال بیرون باشند ولی ممکن است در زمستان به داخل برده شوند. جعبه های بیرونی به راحتی هوا می گیرند. وقتی درجه حرارت به زیر 10درجه سانتیگراد سقوط می کنند باید جعبه ها به درون منزل برده شوند.

تغذیه کرم ها:

کرم ها Red Wiggler تمامی پس مانده های آشپزخانه را می خورند. بقایای سبزیجات و پوست سیب زمینی، هویج ، کاهو، کلم، کرفس، سیب، گریب فوریت، پوست پرتقال، برگ چای و تفاله آن، کاغذ توسط کرم خورده می شوند. بعضی از مواد زودتر از دیگر مواد کمپوست می شوند. مثلاً توده پوست موز یک هفته و توده پوست پرتقال یک ماه طول می کشد تا تجزیه شود. خرد کردن مواد آلی باعث تجزیه شدن زودتر آن ها می شود. قطعات کوچک توسط باکتری ها تجزیه می شوند و برای مصرف کرم ها شرایط مناسب فراهم می آید و پوره کردن مواد بهترین شرایط را برای تغذیه کرم ها دارند. کربنات کلسیم برای نگهداری سطح مناسبPH و استفاده کرم ها از ویتامین ها ضروری است.پوست درختان باید خشک و سپس خرد شوند و در سطح داخلی جعبه پاشیده شوند. باید از غذاهایی مانند گوشت، لبنیات، تخم مرغ، غذای چرب، شور و سرکه برای تغذیه کرم ها دوری جست.

Red Wigglerروزانه برابر وزن خود می خورد. که شامل خاک بستر نیز می شود. غذا حدود نصف موادی است که کرم ها می خورند و بقیه خاک است. معمولا کمتر غذا بر روی جعبه قدیمی کرم ها ریخته می شود بلکه باید بستر جدید برای هر هفته فراهم آورد.

برداشت کاستینگ:

برداشت محصول باید هر سه ماه یک بار از مخلوط کرم کاستینگ جدا شود در برداشت باید به رنگ توده توجه کرد که تقریباً آماده شده باشد برای برداشت کاستینگ چندین روش پیشنهاد شده است :

1. ابتدا توده را کنار بزنید و در قسمت دیگر جعبه مقداری مواد غذایی بریزید بعد از یک الی دو هفته کرم ها به طرف غذا می روند و کاستینگ قابل برداشت است.

2. بستر جدید فراهم کنید و جعبه کرم کاستینگ را به درون پلاستیک بریزید، یک منبع نور بالای پلاستیک قرار دهید.کرم ها شروع به فرار از نور می کنند. شروع به برداشت کاستینگ از سطح بالایی کنید. برای چندین مرحله (5 مرتبه)این کار را تکرار کنید تا یک توده کوچک از کرم کاستینگ باقی بماند سپس این مخلوط را به جعبه جدید منتقل کنید.

بستر کرم ها:

بستر مناسب شامل موارد زیر است:

· کاغذ خرد شده یا روزنامه خرد شده (رنگی نباشد).

· برگ خرد شده و کاه خرد شده

· علف های خرد شده

· خاک اره

· ساقه های لیفی

بسیاری از بسترها برای کرم های قرمز، عناصر معدنی ضروری نیز فراهم آورده و باعث غنی ترشدن کمپوست می شوند. کیفیت بستر زیاد مهم نیست زیرا کرم ها را نمی توان مجبور به خوردن آنها کرد. جعبه ها باید در محل تاریکی نگهداری شوند تا زیستگاه مناسبی برای کرم ها فراهم آید.

کرم های خاکی مزرعه در آمریکا و در جعبه های مخصوص پرورش به حدی تکثیر می یابند که برخی از شرکتهای مخصوص قادر به تولید روزانه 10میلیون کرم خاکی می باشند، ما نیز می توانیم در مناطق روستائی و یا در باغها، گلخانه ها به همین ترتیب مراکز پرورشی را به حدی توسعه دهیم که این کرمها برای ما حکم کارخانه کمپوست را داشته باشند.

این مورد می تواند در درازمدت نه تنها ارزانتر از کودهای شیمیایی و مواد تزریقی (هورمونهای گیاهی) شود بلکه می تواند این مزیت را نیز داشته باشد که به طور دائم و خود به خود تولید گردد و همچنین یک کود با ارزش که دارای تاثیر عمومی آلی نیز می باشد را ارائه دهد.

کمپوست کرم خاکی هرگز در انبار نمی ماند زیرا امروزه خاکهای مناطق مختلف به قدری با کمبود مواد آلی موجود در خاک مواجه هستند که نیاز مبرم آنها به اینگونه مواد در فکر بشر نمی گنجد.

اگر انسان در نظر داشته باشد که ایده تولید کمپوست را تحقق بخشد، بسیار مفید خواهد بود. اگر در کارخانه هایی با ابعاد بزرگتر سرمایه گذاری نماید به طوری که این کارخانه دارای فضاهای گرمایشی و یا تونلهای پلاستیکی که در آنها کارخانه اصلی یعنی همان (کرم ها)حتی در زمستان بتوانند کمپوست تولید کنند، کنسانتره کمپوست یا به عبارت دیگر مدفوع کرم خاکی را می توان بدون اینکه از ارزش و کیفیت آن کاسته شود، به وسیله گرمای ملایم خشک و برای مدت طولانی نگهداری و آن را حمل و نقل کرد. شاید زمانی یک کشاورز پیشرفته و مترقی و یک سرمایه دار از طریق مطالعه این مطالب در این مورد بیشتر تفکر نموده و آن را به عنوان یک شاخه شغلی سودآور تبدیل نماید. در این زمینه همچنین روی سخن با دول و شوراهای محلی نیز می باشد که زائدات منطقه خود مانند لجنهای فاضلاب، زباله و زائدات کارگاههای موجود را به کمک کرمهای خاکی به کمپوست زنده بسیار پرارزش تدیل نمایند.(مواد خام اولیه باید حتی الامکان عاری از هرگونه مواد سمی باشد.)

جهت تشخیص این مورد نیز کرم خاکی خود به ما کمک می کند!! کرم خاکی عکس العملی حساس در مقابل تاثیرات ظریف دارد. در مشاهده کرمی خاکی عریان در مقایسه آن با زبان به نظر اینگونه می رسد که کرم خاکی به نوعی مزه زمین را می چشد. جهت دستیابی به رمز فعل و انفعالات حیات در زیرزمین ما اغلب این زبان را به عنوان عضو چشائی خوب، سرویس دهی نموده ایم. به ویژه برای این سؤال که نحوه تاثیر عصاره گیاهی و خاک مربوط به آنها و سایر انواع کمپوست چگونه می باشد نیز پاسخی بیابیم. این مورد را در مزرعه و باغ نمی توان به طور دقیق پی گیری نمود. به همین دلیل جعبه هایی را با اندازه های یکسان انتخاب می نماییم. همانطور که در باغبانی و گلکاری متداول است جعبه را به صورت ضربدر یا به علاوه در کنار هم قرار داده و آنها را به وسیله گیره به هم متصل نموده به طوری که آنها کاملا نزدیک به هم قرار گیرند. از جعبه وسط تا چهار جعبه مجاور، سه سوراخ به قطر3 سانتی متر در هر طرف ایجاد می کنیم تا کرمهای خاکی بتوانند به راحتی به اطراف گردش کنند.

به عنوان نقطه شروع از جعبه وسط که از خاک خنثی پرشده است آغاز می کنیم، از این جعبه شروع و هر بار سی الی پنجاه (50-30) کرم داخل آن می گذاریم. این کرمها بلافاصله از جعبه هایی که از نظر کمی یکنواخت ولی از نظر کیفی متفاوت بودند جعبه ای را انتخاب می کنند که خاک آن، بهترین شرایط را برای کرمها فراهم سازد. کرمها در اینجا مدت زیادی توقف می کنند. پس از 3، 6و9 روز جعبه ها را از نزدیک مورد بررسی قرار می دهیم و اینکه در هر جعبه چند عدد کرم خاکی یافت می شوند.

از تکرار اینگونه آزمایشها، نتایج بسیار خوبی بدست آمد که در اینجا نمی توان به جزئیات آن اشاره نمود. در ضمن مشخص شد که کرم خاکی بر روی کودهای مصنوعی به هیچ وجه رشد و تکثیر نمی کنند.

به همین ترتیب کرم خاکی، خاکهایی با ترکیبات کودهای اوره دار و یا کودهای مایع حاصل از مدفوع انسان و حیوانات را نمی تواند تحمل کند. به حدی که کرم خاکی را به وسیله اینگونه خاکها حتی می توان از بین برد. در این آزمایشها سعی شده که خاک و کود داخل جعبه ها دارای غلظت یکسان باشند، همانطوری که آنها در کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرند.

کرم خاکی مختلف کودهای طبیعی، کود حیوانی، کود گیاهی را براساس ترکیبات موجود ارزیابی می کند، اما آن دسته از کودها که دارای املاح معدنی هستند را ترجیح می دهد. به علاوه کرم خاکی در تشخیص صحیح درجه پختگی و فرایند تخمیر کمپوست یک تصویر روشن به ما ارائه می دهد.

نکته جالب توجه در این آزمایشها این بود که کرم خاکی برخلاف گونه های گیاهی و ترکیبات مختلف خاک که تاثیر متقابل و فعل و انفعالات نامرئی دارند، رفتاری کاملا قابل رؤیت از خود نشان می دهند.

دشمنان کرم خاکی:

طبیعت همیشه سعی داشته که توازن را در تمام سطوح برقرار نماید و این مورد را تامین و تضمین می نماید که هیچگاه موجودات زنده خواه از گونه های گیاهی و یا جانوری از نظر کمی بیش از حد تکثیر نیابند به نحوی که به الگوی طبیعت خسارت وارد شود.

· (چقدر خوب می شد اگر انسان برای یکبار هم که شده به این مسئله فکر می کرد که نسل خود او نیز از ان قاعده مستثنی نیست.)

اگر می خواهیم که به تعداد کافی از کرمهای خاکی در مزرعه و باغ داشته باشیم، باید سعی کنیم که تعداد دشمنان کرم خاکی بیش از تعداد کرمها افزایش نیابند. از جمله دشمنان کرم خاکی:

مرغها وانواع پرندگان، قورباغه، گورکن، موشها، مورچه ها، هزارپا، موش خرما و ...

پرندگان: خسارتهای حاصل از پرندگان آواز خوان مانند بلبل، سره، گنجشک و غیره چندان زیاد نیست، در ضمن حفظ دنیای پرندگان حشره خوار نیز برای ما اهمیت دارد؛ به علاوه کرمهای خاک معمولاً شبها به سطح زمین می آیند و در این اوقات پرندگان اغلب خواب هستند.

گورکن: تعداد گورکنها اگر براثر تعادل طبیعی افزایش یابد به وسیله صید آنها قابل کنترل و کاهش می باشند. انواع مختلفی از گورکنها در دشتها و کوهستان وجود دارند . اما آنها مفید هستند، زیرا علاوه بر کرم خاکی از حیواناتی از قبیل، حلزون و حشرات نیز تغذیه می کنند. بنابراین انسان نباید به این فکر باشد که نسل این حیوان را کاملاً از بین ببرد.

مورچه ها: مورچه ها را به وسیله پاشیدن پودر این فارن (نوعی پودر گیاه است که از سرخس کنارة مزارع بدست می آید) و یا پوشاندن درب جعبه های کرم خاکی و یا پاشیدن این پودر بر روی پشته های کمپوست از بین برد. به علاوه می توان بر روی مسیر حرکت مورچه ها و یا بر روی جعبه های محتوی کرم خاکی کود آهک و یا خاک اره و خاکستر چوب پاشید.

هزارپا: هزارپا را می توان گرفت و از جعبه های کرم خاکی دور کرد. اما تعداد آنها معمولاً زیاد نیست.

پرندگان شب: جغدها و حتی در برخی موارد وزغها که در شب برای کرم خاکی خطرناک می باشند، حکم پلیس طبیعت را دارند. اما در اینجا نیز با جلوگیری از ضرر می توان ترازوی طبیعت را موازنه نمود. خشکسالی، جاری شدن سیلاب، بارانهای ناگهانی، یخبندان، آتش سوزی و ... است.

انسان: انسان از طریق تخریب زمینها، حفاریهای عمیق و غیره می تواند به بهترین دوست خود مهلک ترین ضربه ها را وارد سازد. کودهای شیمیایی ، سموم دفع آفات گیاهی، افزایش بیش از حد گیاهان مزاحم و علفهای هرز نیز از دشمنان کرم خاکی به حساب می آیند، در یک مجموعه ارگانیک، بیولوژیک که به طور صحیح کار می کند کرم خاکی به مراتب کمتر در معرض خطر قرار می گیرد.

لیست سفارش غذای کرم خاکی بسیار طولانی است، و به نظر می رسد که تنوع مواد مورد استفاده کرم خاکی است.

الف- کودهای حیوانی از قبیل: گاوها، اسبها، گوسفندان، خرگوشها و پرندگان از همه نوع.

ب- پسمانده های سبزیها و علفهای هرز: بوته های گیاهی (به ویژه گزنه، گل ختمی، گیاهان رونده، گیاهان مدر(گیاهانی که ریشه آنها مصرف داروئی دارد)مانند والریانا، قاصدکها و گیاهان مخصوص التیام زخم) ذغال و چوبهای دور ریز، برگ چغندر و ترب، برگ سیب زمینی، برگ سایر گیاهان چون کاه، سوزنی برگها، خزه، چمنهای جنگلی، جلبکهای دریایی پسمانده های میوه ها بویژه انگور، پسماند ملاس حاصل از عمل آؤری نیشکر جهت خوراک دام، خاک اره، علف، زباله های صنعتی به خصوص صنایع غذایی و کارخانه های چرم سازی و دباغی، پشم و گرد و غبار حاصل از کارخانجات پشم بافی و نظیر آن.

پ-خاکهای زیر و روی زمین، خاکهای حاصل از حفاری، لجنهای زیرزمین، خاکهای حاصل از رفت و روب، خاکستر هوائی، خاک و نخالة سرند شده، خاکستر چوب، ذغال سنگ، لجن های جویبار، مرداب، رودخانه، رسوب دریا، پودر ذغال، خرده سنگهایی نظیر بازالت، گرانبت و فلدسپات که دارای ترکیبات Kalsi308 هستند، مدفوع حیوانها و کودهای حیوانها و کودهای حیوانی و لجن حاصل از تصفیه فاضلاب که با پسماند ذغال(کربن) خاک اره، خاک مخلوط شده باشند.

این مواد به تنهایی و یا به صورت ترکیب با یکدیگر غذای مناسبی را برای کرم خاکی فراهم می سازند، که او قادر است در مدت کوتاهی آنها را به کمپوست اولیه تبدیل نماید. البته باید توجه داشت که در مواد فوق هیچگونه سمی وجود نداشته باشد. باید اذعان نمود که امروزه باتوجه به آلودگیهای عمومی زیست محیطی تضمین چنین موردی امکان پذیر نیست. اما این مسائل را نباید زیاد بزرگ نمود و از طرف دیگر به نظر می رسد که دوستان ما یعنی کرمهای خاکی با اینگونه مسایل نیز بتوانند دست و پنجه نرم کنند.

کسی که با حسن نیت مواد بی مصرف اطراف خود را در خانه، باغ، مزرعه، جنگل، سرراه، در جوی و برکه جمع آوری نماید، در مدت کوتاه از تجمع اینگونه مواد متعجب خواهد شد!؟ که اینگونه مواد که این چنین از دست ما می روند می توان به عنوان یک گنج نگریست.

کرم خاکی باید در اطراف یک درخت میوه باشد. در این حالت کرم خاکی از یک سو، تقویت خاک اطراف درخت میوه را به عهده دارد و از طرف دیگر کنسانتره کمپوست را تولید می کند. بستن جعبه های حاوی کرم خاکی می تواند به صورت سیم های قوی یا به صورت دایره ای باشد. سرپوش جعبه های چوبی به صورت مکعب مستطیل نباید از جنس شیشه یا نظیر آن باشد برای این منظور سرپوش چوبی مناسبتر است چون کرم خاکی در مقابل نور، حساس است . پس بهتر است که محیط داخل جعبه ها تاریک باشد. به عنوان مواد افزودنی جهت افزایش اشتهای کرم خاکی اگر موقعیت اقتصادی ما اجازه دهد، می توان موادی از قبیل عصاره والریانا، پودر سنگ بازالت، گیاهان داروئی دریا را اضافه نمود.

برای پرکردن جعبه ها در ابتدا می توان از چمنهای مرطوب و زمین مناسب باغ در شب استفاده نمود و تعدادی از کرمهای خاکی کاملاً رشد یافته را جمع آوری کرد. در اینجا باید توجه داشت که کرمهای دیگری به غیر از کرمهای خاکی در کرمهای جمع آوری شده وجود نداشته باشند.

بعضی از سرمایه گذاران متدهای عجیب و غیراصولی را جهت جمع آوری کرم ها بدست آورده اند که این روشها اصلاً و به هیچ وجه توصیه نمی شود. مثلاً روش الگتریکی یا روش (Pril) پریل. در این روش زمین را آبیاری کرده و در عین حال مقداری پریل یا (مواد شوینده)استفاده می کنند که در هر دو روش کرمها از زیرخاک بیرون می آیند! لازم به ذکر است که اینگونه کرمها برای مقاصد کمپوست سازی بی فایده هستند، زیرا آنها مدت زیادی زندگی نخواهند کرد. بنابراین، اینگونه روشها آزار حیوانات است!

تنها روش صحیح گرفتن کرم خاکی و جمع آوری آنها کندن سطحی زمین، آن هم به وسیله چنگک باغبانی و نه به وسیله بیل و ماله ساختمانی چون در این صورت کرمها زخمی می شوند. فقط لازم است که ما یکبار پرورش کرم را شروع کنیم، پس از آن به تعداد کافی کرم خواهیم داشت که خودبخود در جعبه ها تکثیر یابند.

مثلاً فرض کنید با هزار عدد کرم کار خود را آغاز نموده ایم (هرچه بیشتر در ابتدای کار جمع کنیم جعبه ها نیز سریعتر پر خواهند شد) بعد از گذشت 2تا3 ماه به اندازه ای کرم خواهیم داشت که باغ خود را تحت مراقبت و در اختیار داشته باشیم. در این فاصله ما به اندازه کافی زمان می خواهیم تا نقاط مناسب را در باغ جهت تکثیر کرمها در نظر بگیریم. بهترین نقطه تنه درختان بریده شده است، اگر در باغ درخت میوه یافت نمی شود بهتر است که چند درخت یا جعبه های چوبی تکثیر کرمها را در نقاط مختلف باغ قرار دهیم. در نقاط نیمه معتدل پرورش کرم خاکی در بیشتر فصول سال در فضای باز امکان پذیر می باشد.

در روش تکثیر کرم بر روی تنه درختان بریده شده ما اینطور عمل می کنیم که دور یک درخت (یا درختان زیادی، بستگی دارد به تعداد کرمها) همانگونه که چوبهای کوتاه به ارتفاع 20سانتی متر قرار می دهیم که به این ترتیب جعبه های چهارگوش بوجود می آیند که آنها تا ارتفاع 15 سانتی متری از موادی که نام برده شد پر می گردند. به جای چوب می توان حتی از سیم های توری استفاده نمود. البته چوب این مزیت را دارد که کف و روی آنها را می توان پوشاند و در ضمن کرمها در مقابل باران نیز محافظت می گردند. کرمها در این جعبه ها دائماً به وسیله زباله های دارای مواد آلی تغذیه می شوند. (روش تنه درختان) همانطور که در جعبه های چوبی عمل می کردیم.

در این حالت اگر تعدادی از کرمها از تنه بریده شده خارج گردند هر چقدر این نقطه به مرکز باغ نزدیکتر باشد برای سایر نقاط باغ بهتر است ، درخت میوه نیز باید شکرگزار باشد که از این طریق محصول بهتر و بیشتری را داده است. در موقع استقرار چنین جعبه هائی (منظور سطح تنه درختان بریده شده) بهتر است در اطراف درخت فضاهای خالی را در نظر گرفت. و در این فضاها گیاهانی از قبیل شمعدانی، جعفری سیر جهت جلوگیری از آفات گیاهی و سایر آفات حفظ نمود.

پس از اینکه کرمها در زیر درخت میوه کار خود را انجام دادند یعنی زمین و خاک آن نقطه را کاملاً زیر و رو کردند و به یک حالت اپتیمم رساندند می توان جعبه های حاوی کرم را به نقطه دیگر انتقال داد در این فاصله باید کرمها با زباله های حاوی سبزی تغذیه گردند.

چرا باید کود محتوی کرم باشد؟

روش تولید کودهای گیاهی توسط کرم، چرخه ای است که طی آن ضایعات خوراکی، به کودی تیره رنگ و با بوی خاک برای غنی سازی خاک های کشاورزی تبدیل می شود. مزیت بزرگ تهیه کودهای گیاهی توسط کرم، این است که قابلیت اجرا در محیط باز و بسته را دارا بوده، بنابراین امکان تهیه در سراسر سال را داراست. این ماده هم چنین می تواند در آپارتمان های مسکونی در مقادیر محدودی تهیه شود.

کودهای محتوی کرم در محفظه هایی دارای لایه بستری مرطوب توسط کرم های قرمز تهیه می شود. ضایعات خوراکی یک دوره زمانی داخل محفظه ها ریخته شده، کرم ها و میکروارگانیسم ها این مواد را به طور کامل به کودی غنی تبدیل می کنند.

تولید کودآلی از بقایای نیشکر توسط کرم خاکی

از جمله مشکلات اساسی کشاورزی ایران کمبود مواد آلی در خاک است که باعث شده که تولید محصولات در واحد سطح از میزان مشخصی بالاتر نرود. این عامل در تولید چغندرقند، جو، صیفی جات و سیب زمینی از عوامل اصلی به شمار می رود. بخصوص در مورد گندم، کمبود یا نبود ماده آلی در خاک برای تولید بسیار محدود کننده است. در اراضی شرکت توسعه نیشکر که برای اولین بار به زیر کشت می رود و سابقه کشت ندارد، ماده آلی خاک بسیار کم است. گیاه در این خاکهای شور به سختی رشد می کند و در نبود ماده آلی به مرور تراکم خاک بالا می رود.

از طرفی در کشت و صنعتهای نیشکری در هنگام برداشت نیشکر مقادیر زیادی برگ و سر نی و ساقه های غیرقابل آسیاب به صورت زاید بر روی زمین باقی می ماند که به دلیل ایجاد مشکل در کشت بعدی و آماده سازی زمین برای سال بعد، معمولاً این بقایای نیشکر را آتش می زنند و از بین می برند. در تولید شکر از نیشکر نیز با گاس و فیلتر کیک در حجم زیادی تولید می شود. چنانچه با گاس به مصرف کارخانه های خوراک دام و یا کاغذسازی نرسد به صورت زاید سبب ایجاد مشکلاتی می شود. با این تفاسیر به چیزی زاید می گوییم که در جای دیگری به آن نیاز مبرم داریم، یعنی برگ و سرنی یا باگاس و فیلتر کیک را که زاید محسوب می شود باید به زمینی که از نبود ماده آلی رنج می برد، اضافه کنیم.

برای این منظور باید کلیه مواد سلولزی حاصل از نیشکر را به کود آلی (کمپوست) تبدیل و به خاک اضافه کرد تا اثر معنی داری در افزایش محصول داشته باشد. این عمل سبب کاهش حجم مواد و در نتیجه کاهش هزینه های حمل و نقل نیز خواهد شد. تلاشهای زیادی از طرف محققین دیگری برای انجام این عمل صورت گرفته است. محمد ستاره (1378)با استفاده از میکروارگانیسم ها طی 45روز با گاس را به کمپوست تبدیل کرد. در طی این مدت حجم مواد اولیه از 3/91 متر مکعب به 53 متر مکعب کاهش یافت.

هدف از اجرای این طرح

الف) بررسی امکان رشد و تکثیر کرمها روی بقایا و ضایعات نیشکر جهت تولید کمپوست

ب)بررسی آثار کرمها و کمپوست حاصل از فعالیت آنها در تغییر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاکهای زراعی تحت کشت نیشکر است.

مواد و روشها

بجز ارگانیسم ها، ماکروارگانیسم هایی مثل کرم خاکی نیز می توانند در تبدیل مواد سلولزی به کمپوست مؤثر باشند. این کرمها به طور طبیعی در خاکهایی با مقدار زیاد ماده آلی (چمنزارها) یا در اشکوب جنگلها زندگی می کنند.

کرمها جزء بی مهرگان، شاخه کرمهای حلقوی (Annelida) می باشند و اهمیت آنها در خاک به دلیل بیوماس (Biomass) زیاد و فعالیتهای حیاتی بسیار مؤثر است. کرمهای حلقوی خود به سه دسته کم تاران، پرتاران و بی تاران تقسیم بندی می شوند که کرمهای خاکی جزء دسته کم تاران (Oligochaeta) بوده و دو دسته دیگر آبزی و انگل هستند. دسته کم تاران به دو دسته کرمهای گلدانی (Potworms) که شامل خانواده آنکی ترئیده است و کرمهای خاکی (Earthworm) تقسیم می شوند. کرمهای خاکی در میان موجودات زنده خاک از لحاظ اندازه جزء دسته ماکروبیوتا (Macrobiota) به شمار می روند هوازی بوده و جزء موجودات حفار به شمار می روند. بدن حلقه حلقه است، حلقه ها عمیق و وسیع بوده و تا حفره داخلی بدن پیشرفتگی دارد. تارها به تعداد هشت عدد در هر حلقه و خیلی ریز هستند. دستگاه گوارش شامل دهان، حلق، مری، چینه دان، سنگدان، روده و مخرج می باشد.

تکثیر جنسی آنها از طریق کمربند جنسی (Clitellum) می باشد. تکثیر غیرجنسی از طریق قطعه قطعه شدن کرم صورت می گیرد. شرایط مناسب برای زندگی آنها گرمای معتدل، رطوبت مناسب، کلسیم، ماده آلی و اکسیژن است، به میزان زیاد در مراتع و خاکهای جنگلی یافت می شوند. این کرمها در خاک دالانهایی حفر می کنند. گاهی تا عمق 3-2 متری و گاهی تا 6متر نیز در خاک فرو می روند. علت این امر نیز شرایط نامساعد سطحی است]6[.

از اعمال عمده کرمها مخلوط خاکهای سطحی با خاکهای تحتانی و خرد و ریزکردن بازمانده های آن، افزایش CEC (به علت ساخته شدن اسیدهای هیومیک)، افزایش قابلیت جذب عناصر غذایی در اثر فروبردن و بیرون دادن خاک و مواد آلی است. کرمها حدود 20درصد از موادی را که وارد دستگاه گوارش خود می کنند جذب و مابقی را دفع می کنند. کرمها بر خصوصیات بیولوژیکی خاک نیز اثر می گذارند و این آثار شامل افزایش فعالیت حیاتی، افزایش تعداد میکروارگانیسم ها کمک به توسعه و انتشار میکروارگانیسمها در پروفیل خاک نیز اثرهای مطلوبی دارند از جمله این آثار می توان ریزشدن بافت خاک ، ایجاد خاکدانه و افزایش پایداری آنها، بهبود تهویه، نفوذپذیری و زهکشی، یکنواخت شدن پروفیل خاک و بالا بردن ظرفیت نگهداری آب در خاک (به علت سنتز مواد هیومیکی)را نام برد]6[.

گونه بسیار متداول کرمها که در تولید کمپوست دخالت دارد Eisenia foetida است که با سرعت رشد و تکثیر یافته و مقدار زیادی ماده آلی مصرف می کنند. به کمپوست حاصل از فعالیت کرمها Lombricompost یا Vermicompost می گویند]6[ .

باتوجه به خشبی بودن برگهای نیشکر و همچنین EC بالای آب آبیاری (حدود 3دسی زیمنس بر متر) در منطقه مورد آزمایش بررسی اولیه ای در سطح کوچک در مورد رشد و تکثیر کرمها انجام گردید. برای این منظور در جعبه ای به ابعاد تقریباً یک مترمکعب مخلوطی از سر نی، شاخ و برگ، فیلتر کیک و ساقه های آسیاب شده ریخته شده و به وسیله فشار دادن کاملاً متراکم شدند. سپس کرمها (به تعداد تقریباً 70-50عدد) را به این جعبه اضافه و هر هفته دوبار به آنها آب داده شد، طوری که درون جعبه همیشه مرطوب بود. در طول چهار ماه اول رشد کرمها درون جعبه دو بار اوره محلول در آب (به میزان یک کیلوگرم در دو لیتر) به جعبه اضافه شد. این کرمها از خاکهای آلی مناطق شمالی کشور جمع آوری شده بود.

بحث نتایج

بعد از گذشت چهار ماه از اجرای آزمایش، حجم مواد درون جعبه که در ابتدا به شدت متراکم شده بود، تقریباً 70-60 درصد کاهش یافت و اکثر مواد گیاهی موجود در جعبه به شکل دانه ای یا گرانوله درآمده بود. رنگ مواد از سبز کم رنگ تا زرد روشن به تیره تا خاکستری تبدیل شده بود و این نشانه تبدیل مواد به کمپوست بود. مواد موجود در جعبه شکل اولیه خود را از دست داده بودند. قسمتهای داخلی نی های آسیاب نشده ای که درون جعبه بود. کاملاً توسط کرمها خورده شده ولی غشای بیرونی نی مورد تغذیه کرمها قرار نگرفته بود. این امر برای ساقه های آسیاب شده نیز کاملاً مشهود بود و قسمتهای بیرونی نی مورد تغذیه کرمها قرار نگرفته بود. برگهای نیشکر کاملاً مصرف شده و در طی این مدت اثری از آنها درون جعبه به جای نمانده بود. گذشت چهار ماه دیگر (جمعاً هشت ماه) تغییرات اندکی در حجم یا رنگ این مواد پدید آورد.

کمپوست حاصل از فعالیت کرمها سرشار از اسیدهای آمینه ضروری مثل لیزین و متیونین، سرشار از اسیدهای چرب غیراشباع و بعضی از عناصر معدنی مثل ید است. مزیتهای عمده دیگر این کمپوست نداشتن بو است که برای مصارف گلدانی یا اپارتمانی بسیار مهم و مؤثر می باشد. همچنین در اثر فعالیت کرمها نسبت C/N در کمپوست حاصل کم می شود. در اثر فعالیتهای گوارشی کرمها، قابلیت جذب عناصر غذایی دیگر توسط گیاه نیز افزایش می یابد.

بجز میکروارگانیسم ، ماکروارگانیسم هایی مثل کرم خاکی نیز می توانند در تبدیل مواد سلولزی به کمپوست مؤثر باشند.

در طول این مدت تعداد کرمها به میزان زیادی افزایش یافت و از تعداد 70-50 عدد در ابتدای آزمایش به 100 -800 عدد رسید و این نشانه مناسب بودن شرایط جهت تکثیر کرمها بود.

نتایج فوق بیانگر این نکته است که رشد کرمها و همچنین تکثیر آنها روی بقایا و ضایعات نیشکر در شرایط منطقه مورد آزمایش امکان پذیر است. باتوجه به نتایج حاصل از مدل تجربی فوق (سطح کوچک) آزمایش در سطح وسیع نیز به اجرا گذاشته شده است. برای این منظور پنج تیمار باگاس ، باگاس با فیلتر کیک (نسبت 1:4) ، باگاس به همراه خاک (نسبت 4:1 )در حجمی حدود 8متر مکعب برای هرکدام از تیمارها تهیه شد و پس از سه هفته آبیاری، کرمها به آن اضافه شدند. کار روی تولید کمپوست و اثر آن به همراه کرمها در مزرعه در حال اجراست.

نتیجه گیری

یکی از اعمال مهم کرمهای خاکی در این است که به طور غریزی باکتریهای غیرهوازی و قارچ ها را که نامطلوب می باشند می خورند و مانع از تکثیر آنها در محیط می گردند، به عبارت دیگر کرمهای خاکی باکتریها را به عنوان غذای خود دانسته و از آنها تغذیه می کنند، همچنین کرمهای خاکی با بلع بذرهای علف هرز، کود بیولوژیکی حاصل را عاری از این بذرها نموده و بنابراین در مواردی که از کودهای گاوی به دلیل داشتن بذر علف هرز نمی توان استفاده نمود این کود بیولوژیک جانشین بسیار مناسبی می باشند.

فعالیتهای کم خاکی این اطمینان را به وجود می آورد که ذخایر هوموس و مواد غذایی خاک همواره به طور مناسب بازسازی خواهد شد، همچنین کرمهای خاکی به صورت مؤثری جهت افزایش حاصلخیزی در خاکهای با کیفیت کم و اراضی کم بازده می توانند مورد استفاده قرار گیرند که این مسئله در کشور ما بخصوص یک نیاز اساسی است.

امروزه ارزش علمی کرمهای خاکی علاوه بر اصلاح خاک، در تغذیه ماهی ها، پرورش طیور و در تولید کمپوست با تبدیل ضایعات محصولات کشاورزی، مواد آلی زائد، زباله ها و ... مورد توجه قرار گرفته است.

حدود 100 سال پیش چارلز داروین «بیولوژیست شهیر نوشت»: همانطوری که می دانیم از کل حیوانات تعدادی شان در توسعه دنیا به مقدار زیاد نقش داشته اند که از آن جمله می توان کرم خاکی را نام برد و باید دانست که از بین تمام بیوتکنولوژیها، استفاده از کرم خاکی است که به انسان این قدرت غیرقابل تصور را می دهد که زباله را به طلا تبدیل نماید.

توصیه و پیشنهادات

تبدیل مواد آلی موجود در زباله به بهترین کمپوست با حداکثر مقدار هوموس نمی تواند از هیچ طریق دیگر مانند تولید مکانیزه کمپوست حتی با اضافه نمودن مواد افزودنی و تنظیم مصنوعی حرارت و هوادهی به نحو ایده آل و اساسی تحقق یابد که در روده و به دنبال آن در مدفوع حیوانات کوچک در خاک و پیشتاز همه آنها کرم خاکی صورت می گیرد، به علاوه اینکه این فرآیند تبدیل، در مقابل تبدیل، در مقابل روشهای تولید کمپوست بسیار گران متداول که در حال حاضر در تاسیسات شهری وجود دارند، توسط کرم خاکی و دوستانش کاملاً مجانی صورت می گیرد. چرا که در اینجا به غیر از جعبه های مذکور (جعبه های تغذیه و تکثیر و پرورش کرم خاکی) و یا پشته ها و در نهایت محصول بدست آمده یعنی کمپوست و کنسانتره کمپوست هیچگونه نیازی به فرایند مکانیزه مانند: همزدن و هوادهی و غیره نمی باشد. به همین دلیل ارزش دارد که درباره چنین تاسیساتی به منظور تولید کمپوست زنده تفکر نمود. سرمایه گذاری در این بخش از دیدگاههای مختلف می تواند سرمایه گذاری مناسبی باشد. یک شهروند هم باید سپاسگزار باشد که زباله گندیده او بدون بو و بدون تولید صدا دفع می شود.

یک کشاورز نیز به همین صورت از این پیشنهاد خوشحال خواهد شد که کود کاملا طبیعی در اختیار او قرار خواهد گرفت که به وسیله آن زمینهای کشاورزی خود را که تا بحال مورد تجاوز قرار گرفته بود مجددا اصلاح نماید و در نهایت سرمایه ملی، راه حل مناسب ومقرون به صرفه را جهت فائق آمدن به یکی از مشکلات غیرقابل حل خود را می یابد.

بدینوسیله از موجود غیرقابل رؤیت که تا به حال به آن دقت نشده و حتی طرد شده یعنی کرم خاکی ، مجددا آن موجودی شود که از قبل در طبیعت وجود داشته است. «یک دوست و یاری دهنده».

منابع

1- ماستری مهندس اسماعیل، کمپوست کردن، نشریه تازه های دامپروری و کشاورزی /13و14/مهر80از صفحه 67 تا صفحه72.

2- ملک زاده، فریدون و شهامت، منوچهر1373، میکروبیولوژی عمومی، نشر علوم دانشگاهی، 696 ص.

3- فرمحمدی، سیف الله 1368، بررسی و تحقیق در جایگزینی کرم خاکی جهت پروتئین حیوانی غذایی طیور، جهاد دانشگاهی واحد شهید بهشتی،ص88.

4- صناعی، محمدرضا1374، استفاده از کرمهای خاکی جهت حاصلخیزی خاکهای زراعی در کشاورزی پایدار ماه8انامه آب، خاک، ماشین، ص82.

5- حق پرست تنها، محمد رضا1355، بیولوژی خاک، انتشارات دانشگاه تهران.

6- ملکوتی، دکتر محمدجعفر1374، بررسی وضعیت تعادل عناصر غذایی در خاکهای ایران و جلوگیری از مصرف بی رویه کودهای شیمیایی، ماهنامه آب، خاک، ماشین سال دوم، شماره 10،مهرماه، ص17.12.

*7-Zicsi .A.1957. Laboratory observation on the fooding of Earth worm species in Hungry.

Zoo systematical institute of the L. Eortos University of Sconcin Budopest Hungry.

8-Edeadr .F.Harten stein R .and kaplanl.1960 . Groth of the earth worm Eisenia foetida in relation to population density and food rationing oikes 35(1) 93-96.

، کارخانه های کمپوست به کمک کرم خاکی، نشریه کشاورزی وضعیت . شماره 11.سال 1379 ،ص 25. 22.

9- اکبری،ناصر و راحله محمودی ، جانورانی که زباله را به طلا تبدیل می کنند!: نقش کرم خاکی در حاصلخیزی خاک. نشریه اطلاعات علمی، سال هفدهم، شماره 4، بهمن 81، از صفحه 44تا46.

*10-Franzlippert. Vom Nutzen der kaufer imlandbau.

11- بای بوردی، محمد، فیزیک خاک. انتشارات دانشگاه تهران.

*12-Kettye.M.Edward D.G. Magure. R.C and Thampsom P Ellectst of VAM on the Grotwh and nulriban of sugarcane.

13- مطالعات اولیه خاک شناسی واحدهای هفتگانه شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی .

14- انصاری، محمدرضا، 1378، بررسی اثر مواد آلی در تراکم خاک .پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه شهید چمران اهواز

15- انصاری، محمدرضا، 1378 ، تولید میکروبی کودآلی از ضایعات نیشکر (باگاس). سمینار بروز مشترک دانشگاه وزارت صنایع، دانشگاه شهید چمران اهواز

16- صالح راستین، ناهید، 1373، بیولوژی خاک (جزوه درسی)،دانشگاه تهران.

17- نشریه شکرشکن،شماره46-آبان 1379، ص 10.11

18- نشریه آب و محیط زیست، شماره36، ابان 1378 .