نقش حسابداران رسمی در فرآیند توسعه اجتماعی و اقتصادی

بخش چهاردهم : حسابرسان و الزامات جهانی

غلامحسین دوانی

حسابرسی امروزه به عنوان یک حرفه مستقل شناخته شده بین‏المللی درآمده که وظایف نوین آن صرفاً رعایت الزامات اخلاق حرفه‏ای و استانداردهای حسابرسی نمی‏باشد. در تعاریف جدید که برای توسعه بازارهای مالی تدوین شده از جمله وظایف خاص حسابرسان، مسئولیتهای اجتماعی           (social responsibility ) می‏باشد. اما مسئولیتهای اجتماعی دارای ابعاد و مختصات وسیع و گسترده‏ای است که چنانچه این ابعاد و مختصات تعریف و روشن نشوند حسابرسان در یک پارادوکس (تناقص حرفه‏ای و اجتماعی) قرار خواهند گرفت. فارغ از گستره این ابعاد آنچه مسلم است وظیفه اصلی حسابرسان اعتباربخشی به اطلاعات مالی و ایجاد شفافیت در بازارهای مالی است و بهمیت علت همه مسئولیتهای سنتی و نوین حسابرسان صرفاً در این چارچوب قابل بررسی و تبیین نخواهند بود.

بی شک بررسی موارد فوق جز از طریق شفافیت و افشای اطلاعات در زمینه‏های فوق امکانپذیر نمی‏باشد. اما ابعاد افشای اطلاعات چگونه باشد تا تاثیرات  عینی بر بازارهای مالی داشته باشد؟ مهمترین موضوعی که در محدوده مسئولیتهای حسابرسان در سطح جهانی و منبعد هم در ایران قرار خواهدگرفت اظهارنظر پیرامون مسئولیتهای اجتماعی نهادهای مالی به ویژه مسائل زیست محیطی و مسائل حقوق بشر خواهد بود. مثلاً اگر کارگران کشوری بدون پوشش بیمه‏های اجتماعی همچون ابزار سنگی پای ماشین تولید (بخوانیدفیل سرمایه‏داری) له می‏شوند حسابرسان بنا به مسئولیتهای اجتماعی ناشی از اصول و میثاق جهانی سازمان ملل متحد نمی‏توانند از این موضوع بی‏تفاوت بگذرند و لاجرم در بندهای بازرس و سایر موارد افشای این موضوع از قیودات اجتماعی حسابرسان خواهد بود. بطور مثال اصل (29) قانون اساسی کشور ما می‏گوید: «برخورداری از تامین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، از کارافتادگی، بی‏سرپرستی و... درمانی و مراقبت‏های پزشکی به صورت بیمه و غیره، حقی است همگانی» گستره مسئولیت‏های حسابداران و حسابرسان با توجه به مفاهیمی همچون حسابداری اجتماعی، مسئولیتهای اجتماعی. مسئولیت‏های حرفه‏ای امروزه ابعاد وسیعی بخود گرفته بطوریکه سازمان ملل متحد منشوری را بنام «اصول میثاق جهانی» بعنوان الزامات تجارت جهانی مطرح نموده که اصول دهگانه آن عبارتند از:

اصول میثاق جهانی سازمان ملل

حقوق بشر

اصل 1- فعالیت‏های تجاری باید در قلمرو نفوذ و فعالیت خود حقوق بشر را که در سطح بین‏المللی به رسمیت شناخته شده است رعایت و حمایت کنند.

اصل 2- باید اطمینان یابند که در سوء استفاده از حقوق بشر و نقض این حقوق مشارکتی ندارند.

نیروی کار

اصل 3- فعالیت‏های تجاری باید از آزادی سازمان کارگری و به رسمیت شناختن حق چانه‏زنی دسته‏جمعی حمایت کنند.

اصل 4- حذف هرگونه کار اجباری

اصل5- ممنوعیت قاطع کار کودکان

اصل 6- حذف هرگونه تبعیض در عرصه اشتغال و کار

محیط زیست

اصل 7- فعالیت‏های تجاری باید از اقدامات پیش‏گیرانه در مورد خطرات زیست محیطی حمایت کنند.

اصل 8- به اقدامات ابتکاری برای افزایش مسئولیت در برابر محیط زیست دست بزنند.

اصل9- ابداع و رواج فناوری‏های متناسب با محیط زیست را تشویق کنند.

مبارزه با فساد

اصل10- فعالیت‏های تجاری باید با هر شکل از فساد از جمله اخاذی و رشوه‏گیری مبارزه کنند.

جالب آنکه همین ماه گذشته یکی از موسسات بین‏المللی بعلت پذیرش مشتری در کشور برمه که مشهور به عدم رعایت حقوق بشرست مورد تنبیه انضباطی قرار گرفت و در دادگاه بر علیه موسسه حسابرسی بدلیل عدم رعایت موازین بین‏المللی در پذیرش مشتری اقامه دعوی شد و یا یکی از موسسات بین‏المللی حسابرسی بعلت پذیرش یک مشتری که شرکت وی بر علیه حیوانات اقدام می‏کرد مورد مواخذه قرار گرفت. حداقل مسئولیت‏های اجتماعی عدم رعایت آنها موجب افشاء در گزارشات حسابرسی شده عبارتند از:

1- مقررات زیست محیطی.

2- حقوق شهروندی (حقوق بشر).

3- عدم تبعیض بین زنان و مردان در پرداخت حقوق.

بنابراین بنظر می‏رسد حوزه حسابرسی و صدور گزارشات حسابرسی بآن آسانی که بسیاری تصور می‏کنند نیست که با نوشتن کلیشه‏ای عبارات استاندارد بتوانیم شانه از زیربار مسئولیتهای اجتماعی خالی کنیم.